Ook Lilian Marijnissen krijgt de SP er niet bovenop

Arme Lilian Marijnissen! Wat moet ze in vredesnaam zeggen tijdens de uitslagenavond van haar partij op 17 maart? In de verkiezingsdebatten doet ze het helemaal niet zo slecht, maar toch staat de SP aan de vooravond van alwéér een pijnlijke afstraffing. De vierde onder haar leiding, want bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 en bij de Staten- en de Europese verkiezingen in 2019 beten de tomaatrode socialisten ook al in het stof. In Brussel hield de partij zelfs nul zetels over. Na de provinciale stembusgang verklaarde Marijnissen nog dat ‘dit niet onze verkiezingen’ waren, maar met dat slappe smoesje kun je toch niet blijven aankomen?

Eigenlijk gaat het al slecht met de SP sinds vader (en partijboegbeeld) Jan in 2008 het leiderschap neerlegde. Marijnissen senior werd opgevolgd door Agnes Kant, maar al heel snel bleek zij niet de juiste keuze. Na de hopeloos mislukte gemeenteraadsverkiezingen van 2010 trad zij af. Vervolgens mocht Emile Roemer het proberen. Ook hij behaalde echter niet het verhoopte resultaat, want met Roemer als lijsttrekker verloor de SP bij de Kamerverkiezingen in dat jaar tien zetels en kwam ze uit op vijftien. Bij de volgende verkiezingen in 2012 bestond aanvankelijk de indruk dat het tij zou keren. Virtueel leek Roemer zelfs eventjes op weg naar het premierschap. Maar uiteindelijk bracht de SP het opnieuw niet verder dan vijftien zetels. In 2017 ging er daarvan nog één af. Terwijl concurrent PvdA toen nota bene het grootste verlies aller tijden beleefde en negenentwintig zetels in rook zag opgaan. Van die monsternederlaag wist de SP dus totaal niet te profiteren.

Eind 2017 besloot de partijleiding tot een ultieme wissel aan de top. Roemer werd vervangen door Lilian Marijnissen, de Dochter Van. Een noodgreep, want hoe zou het verder moeten als zij ook mislukte? Inmiddels is wel duidelijk dat dat zal gebeuren. Lilian krijgt de partij er niet bovenop. Volgens alle peilingbureaus gaat de SP over twee weken nogmaals fors verliezen. Ze verwachten dat die dan uitkomt op negen à tien zetels, een achteruitgang van ongeveer een derde.

Dat kan niet zo doorgaan, zou je zeggen. Maar een oplossing is moeilijk te verzinnen. Marijnissen vervangen door weer iemand anders is vrijwel uitgesloten. Als de dochter van de SP-Godfather het al niet lukt de kiezers te doen toestromen, wie dan wel? En Marijnissen senior heeft maar één kind.

Een fusie met andere linkse partijen had mogelijk redding kunnen brengen, maar die uitweg heeft Marijnissen met enkele stevige uitspraken geblokkeerd. In een interview met de Volkskrant zei ze vorige maand dat ze weinig voelt voor ‘linkse blokvorming’. Voor de duidelijkheid voegde ze er nog aan toe dat haar partij ook best kan samenwerken met de ChristenUnie en het CDA. Tegelijk pleitte ze nog eens nadrukkelijk voor een kabinet zonder VVD. Dat laatste mag heel principieel klinken, op regeringsdeelname hoef je met zo’n opstelling niet te rekenen. De kans dat er een kabinet tot stand komt zonder Mark Rutte en zijn partijgenoten is immers zo goed als nul.

De vraag hoe het dan verder moet met de SP is daarmee nog niet beantwoord. Je hoeft bepaald geen doemdenker te zijn om te voorspellen dat de SP ook de volgende keer terrein zal moeten prijsgeven. In 2025 – of wanneer er ook weer Kamerverkiezingen zullen zijn – houdt ze naar te vrezen valt niet veel meer over dan een handvol zetels. Ze is dan een kleine partij geworden. Op zich is er niets mis met kleine partijen die onwrikbaar vasthouden aan hun heilige overtuigingen, zonder zich te bekommeren om de macht. Zie de Partij voor de Dieren. Zie de SGP. Maar zo’n getuigenispartij wilde de SP toch niet zijn?