Overwinning Oranje een cadeautje van Mexicaanse coach

In de blessuretijd van de wedstrijd Nederland – Mexico maakte Arjen Robben een theatrale val in het zestienmetergebied. Hij leek te worden gevloerd door Rafael Márquez, maar hij had feitelijk nauwelijks fysiek contact met hem. Toch werd de Mexicaanse speler en zijn team heftig op de vingers getikt: Nederland werd een strafschop toegekend.

Direct bij het incident en meer nog in de vele commentaren nadien onderkende vriend en vijand de carnavaleske aanleiding van de afstraffing. Een meesterlijke show van Robben zorgde voor de strafschop die Klaas-Jan Huntelaar succesvol wist te nemen. De Portugese scheidsrechter Pedro Proença had zich in de luren laten leggen door onze Robben: fenomenaal voetbal- én toneelspeler. Was die scheids zo gemakkelijk zand in de ogen te strooien?

Er is geen enkele reden om aan te nemen dat het toneelspel van Robben zo overtuigend was, dat Proença werkelijk meende dat Robben inderdaad op onheuse wijze onderuit werd gehaald. In de loop van de wedstrijd hadden we al heel wat toneelspel voorbij zien komen, wat de scheidsrechter probleemloos onderkende. Van een scheidsrechter als Proença mag worden verwacht dat hij door de theatrale façade heenprikt. Er was alle reden voor Proença om Robben met een gedecideerd gebaar duidelijk te maken dat hij zich niet moest aanstellen, toch deed hij dat niet. De scheidsrechter koos voor de strafschop, waarvan hij wist dat het Nederland de overwinning zou kunnen bezorgen. Wat bezielde de Portugees?

Emoties Ook een scheidsrechter als Proença is ‘een mens van vlees en bloed’ zoals dat traditioneel heet.  Hiermee bedoelen we te zeggen, dat Proença een mens is met emoties die het nemen van beslissingen aansturen. Daar ontsnapt niemand aan, zo maken sociaalpsychologen ons kenbaar. Sla er bijvoorbeeld het werk van de Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman eens op na (Thinking, Fast and Slow; in Nederlandse vertaling Ons feilbare denken, 2011) of het werk van de Nederlandse neuroloog René Kahn. Op het voetbalveld is dat vanzelfsprekend niet anders.

Proença werd geschoffeerd door  de bondscoach van het Mexicaanse team Miguel Herrera. Zo maakte Herrera met groteske gebaren duidelijk aan de scheidsrechter dat de Nederlandse speler Bruno Martins Indi toch echt een gele kaart verdiende. Herrera tartte de autoriteit van Proença. Herrera probeerde Proença voor een miljarden publiek te kijk te zetten: de beslissingen van hem deugden niet; hij deugde niet als scheids. Hij zou bevooroordeeld zijn: Martins Indi speelt voor het Nederlandse team, maar is van Portugese afkomst!

Professionaliteit Niets wekt zoveel agressie op bij ieder van ons mensen als het publiekelijk te worden gekleineerd en beschaamd. Herrera twijfelde aan de integriteit van Proença en zodoende aan zijn professionaliteit. Proença reageert en deelt Herrera een schaamtevolle tegenslag uit. Publiekelijk maakt hij hem kenbaar dat hij zijn mond moet houden en anders op de tribune tussen de toeschouwers kan gaan zitten. We hebben het allemaal mogen aanschouwen (op tv) of aanhoren (op de radio) midden in de tweede helft van de wedstrijd. De scheidsrechter heeft wel kunnen zeggen dat hij de leiding heeft over het spel, maar zodoende kan de boodschap nog langs Herrera glijden als water langs de veren van een eend. Proença zal – zo zitten we allemaal in elkaar – willen laten voelen dat hij de leiding heeft over de beoordeling van het spel. Hij zal willen laten voelen dat hij er niet van gediend is publiekelijk op de vingers te worden getikt. Net als ieder ander houdt ook Proença er ongetwijfeld niet van om te worden beschaamd. Dat zegt hij niet alleen, dat maakt hij ook kenbaar door het theatrale spel van Robben te belonen met een strafschop. Hiermee laat hij Herrera en ieder ander die er nog aan twijfelde tot diep in hun wezen voelen dat hij, Proença, de scheidsrechter is, die de beslissingen neemt. Laat iedereen ervan overtuigd zijn het uitsluitend integere beslissingen zijn!

Er is echter geen enkele garantie dat de scheidsrechter zonder meer in enkele seconden een deugdelijk onderbouwd besluit neemt. Integendeel, hij zal, als ieder ander mens, worden aangestuurd door emoties, bijvoorbeeld schaamte- en wraakgevoelens.

Moraal Kortom, houd de scheidsrechter te vriend, anders word je gestraft, al is ’t onverdiend. Prachtig zo’n penalty –  dat wil zeggen, wanneer het in ons voordeel uitpakt! Dit is de boodschap aan de oppervlakte. In meer algemene zin geeft de wedstrijd Nederland – Mexico ons allen nog een indringender leerles. Daartoe moeten we buíten het stadion treden.

De Enquêtecommissie Woningcorporaties luistert met stijgende verbazing naar mensen die beweren dat er voor tegenspraak geen plaats was in de organisaties. De commissieleden zouden moeten begrijpen waarom. Bij tegenspraak loop je grote kans op een penalty tégen. Dat is ook de reden waarom rapporten over behoorlijk bestuur wel pleiten voor een ‘aanspreekcultuur’, maar niet weten aan te geven hóe die tegenspraak gefaciliteerd moet worden. Voor je het weet heb je een strafschop tégen. Einde verhaal. De val uit de pool. Daarover doen familieleden van Gotlieb, voormalig teamlid van de Nederlandse Zorgautoriteit, een boekje open.

Leerzame wedstrijd.