PaarsGroen. Goed te Doen.

Nieuwe generatie politiek vraagt om coalitievorming op basis van politieke mentaliteit: behoudzucht of vernieuwingsdrang? PaarsGroen blijkt dan ineens goed te doen.

Nu het formeren van een VVD, PVV en CDA kabinetis mislukt, kleurt de politieke lucht langzaam PaarsGroen. De gebruikelijke club van grijze analisten staat er cynisch naar te kijken. Met hun geharnaste semantiek van links versus rechts, een focus op deelonderwerpen (“‘hypotheekrenteaftrek”) en verroeste mantras als “dat penetrante toontje van Halsema” houden ze een ijzeren gordijn in stand dat modern politiek mixen onmogelijk maakt.

In de praktijk echter blijken vooral de jongere aanhangers van VVD, GroenLinks en D’66 elkaar goed te begrijpen. Niet voor niets gunde de JOVD Femke Halsema al in 2006 de titel Liberaal van het Jaar en presenteerde Mark Rutte een Groen Rechts VVD profiel. De jongere aanhangers van PaarsGroen bereiken hun onderlinge chemie op een ander niveau dan de huidige vermoeide bestuurskliek. VVD, D’66 en GroenLinks vinden elkaar op een mentaliteit: die van verandering en vernieuwing. Ze delen een enthousiasme ten aanzien van de innovatieve mogelijkheden van de toekomst.

Volgen we de traditionele links-rechts retoriek, dan heeft Nederland inderdaad een ruk naar rechts gemaakt. Maar links en rechts zijn termen die niet meer passen bij het nieuwe politieke landschap. De oude semantiek slaat iedere discussie plat.

Wat is nou precies links of rechts? Historisch gezien duidde rechts op conservatisme, verzet tegen moderne vrijheden, nadruk op organisch gegroeide verbanden en machtsposities, respect voor autoriteit en aanvaarding van ongelijkheid. Links daarentegen stuurde aan op het emanciperen van individuen en het bieden van gelijke kansen: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Confessionelen worden steevast als “rechts” gezien, socialisten als links. Liberalen daarentegen soms als “rechts” en soms als “links”. Wij hebben geleerd deVVD als rechtse partijte beschouwen, terwijl in de Verenigde Staten het woord liberal ongeveer hetzelfde betekent als links in het Nederlands.

De SP moet “links” heten, maar is in aard behoudend en heeft daarin sterke overeenkomsten met partijen die “rechts” heten te zijn. En bij de PVV herkennen analisten – vaak tot chagrijn – regelmatig linkse sympathieën. Niet voor niets is er kiezersverkeer tussen SP en PVV.

Tijd voor een nieuwe politieke indeling. Een indeling die partijen plaatst op een asvan extreem behoudend totextreem vernieuwend. Ineens krijgen partijen een opvallende nieuwe plek.

CDA en PvdA zijn nu de middenpartijen. Ze zijn gericht op de status quo, het “beheer” van de samenleving. De irritatie die ze bij de kiezer opwekken komt voort uit de eindeloze politieke spelletjes die ze zowel intern als extern spelen. Het zijn bestuurspartijen die meebuigen met de wind en vooral kijken naar “wat er te regelen valt”.

De VVD komt aan de andere kant van het spectrum terecht. En niet voor niets. Vrijheid is een basiswaarde bij de VVD. De partij wil dingen open gooien, vrijheid en kansen bieden aan bedrijfsleven en individuen. Die andere partij met vrijheid in het vaandel is quamentaliteit behoudend: daarom passen VVD en PVV niet bij elkaar.

De VVD wil vooruit, niet zo ver als D’66, maar wellicht nog verder dan GroenLinks, dat ecologisch geankerde stemmers trekt die met een behoudend denkpatroon. Met zijn drieën echter delen D’66, VVD en GroenLinks het vooruitgangsdenken. Hoewel over de specifieke richting daarvan tussen Halsema, Pechtold en Rutte nog heel wat te bakkeleien valt, biedt de gedeelde mentaliteit goede kansen op samenwerking.

Wat blijkt? Nederland heeft helemaal niet die “ruk naar rechts” gemaakt die kranten meenden te zien. In tegendeel: de Nederlandse kiezer vraagt juist om politieke vernieuwing. Devernieuwingsgedreven partijenwinnenmaar liefst 19 zetels. De partijen die graag op de rem staan – of het nu gaat over multicultureel Nederland of over de AOW – wonnen er samen 4.

De kiezers zijn al in beweging gekomen. De cultuuroptimisten winnen van de pessimisten. Opvallend genoeg benoemt Mark Rutte dan ook niet GroenLinks, maar de PvdA als het grote obstakel voor een paarsgroene regering. Logisch, zo’n bestuurspartij kan een blok aan je been zijn als je vooruit wil. De PvdAis het meest conservatieve element binnen PaarsGroen.

Job Cohen is echter al om. We kunnen Mark Rutte en de jonge VVD generatie achter hem een duwtje in de rug geven om opnieuw een vooruitstrevende politieke omslag te maken. In het boek “de Seizoenen van de Tijdgeest” schets ik de politieke en sociale “seizoenen” die we als Nederland hebben doorgemaakt vanaf 1960. Twee keer eerder was de lucht zwanger van politiek optimisme. Tussen 1966 en 1971 (D’66, NieuwLinks) en tussen 1989 en 1994 (Paars) hadden we te maken met een politieke lente. De tijd is er opnieuw rijp voor.

Semantiek helpt deuren naar een nieuwe toekomst te openen. Alleen al door allelinks-rechtse, verankerde en vastgeroeste standpunten even te laten voor wat ze zijn en – ook in de media – vaker over politieke mentaliteit en richting te discussiëren,creëren we nieuwe mogelijkheden ten opzichte van regeringscoalities. De vraag aan de formateur is:blijven we nog langer op de rem staan of slaan we eenflexibeleoptimistische richtingin ten aanzien van de toekomst van Nederland?