'Palestijnse verzoening is kans voor het vredesproces'

Op 22 april ondertekenden de Palestijnse facties Fatah en Hamas een verzoeningsakkoord dat een einde moet te maken aan hun zeven jaar durende, soms bloedige, rivaliteit. Die had geleid tot een verontrustende Palestijnse tweespalt, met Hamas de baas op de Gazastrook en een Fatah alleenheerschappij op de Westelijke Jordaanoever. Het akkoord voorziet in een voorlopige eenheidsregering binnen vijf weken en gelijktijdige presidents- en parlementsverkiezingen op een een nader te bepalen datum. Verder zou Hamas zich aansluiten bij de PLO en haar beginselen aanvaarden, waaronder de erkenning van Israël en de aanvaarding van de Oslo-akkoorden en de zogenoemde Roadmap.

Niet eerder waren Fatah en Hamas zo ver gekomen in hun verzoeningspogingen. Toch is het ook nu niet zeker dat de gemaakte afspraken gerealiseerd zullen worden. Er wordt zware tegenwerking verwacht. Allereerst van de kant van Israël, dat fel gekant is tegen regeringsdeelname door Hamas in welke vorm dan ook. Het beschouwt Hamas als een terroristische organisatie die de staat Israël niet erkent.  Daarom kondigde het onmiddellijk een opschorting van de zogenoemde. ‘vredesbesprekingen’ met de Palestijnen aan alsook sancties. Ook van Washington valt de nodige tegenwerking te verwachten, zoals dat gebeurde na Hamas’ regeringsdeelname in 2006. Volgens een voorlopige EU-reactie is het verzoeningsakkoord “een belangrijke stap op de weg naar een tweestatenoplossing, maar dat voortzetten van de vredesbesprekingen de topprioriteit blijft”.

De Israëlische krant Haaretz becommentarieerde het akkoord als ‘een kans voor het vredesproces’ en veroordeelde de officiële Israëlische reactie als ‘oorlogszuchtig’ , ‘pavloviaans’ en ‘hypocriet’. De regering Netanyahu had in het verleden immers regelmatig zelf met Hamas onderhandeld. Over de vrijlating van de gekidnapte soldaat Gilad Shalit en en een staakt-het-vuren in 2012 waren zelfs schriftelijke overeenkomsten met Hamas gesloten. En waren het niet Premier Natentyahu en zijn minister van Buitenlandse Zaken Lieberman die altijd beweerden dat onderhandelingen met Abbas geen zin hadden omdat hij geen controle had over Gaza? Een eenheidsregering komt aan deze bezwaren tegemoet doordat het alle Palestijnen vertegenwoordigt. Binnen Israël zijn er overigens nogal wat hoge militairen en hoofden van veiligheidsdiensten die al jaren benadrukken dat het in Israëls eigen belang is om met Hamas te praten, zoals  Efraim Halevy, voormalig hoofd van de Israëlische veiligheidsdienst Mossad en nationaal veiligheidsadviseur van wijlen Premier Sharon.

In Israëlische kranten valt ook te lezen waarom Israëls opschorten van de ‘vredesbesprekingen’ zo onwaarachtig is. Het komt Netanyahu namelijk goed uit dat hij het verzoeningsakkoord als alibi kan gebruiken om met die besprekingen te kappen. Serieuze waarnemers in Israël benadrukken al maanden dat het Israël is dat de gesprekken torpedeert door haar weigering om eindelijk de kernvraagstukken te bespreken, door onmogelijke eisen te stellen als de erkenning van Israël als Joodse staat en door het provocerend verder bouwen in de illegale nederzettingen. 

Het is daarom van het grootste belang dat Europa deze keer het hoofd koel en haar poot stijf houdt. Het moet niet dezelfde fout maken als in 2007. Destijds had Hamas overtuigend de ‘vrije en eerlijke’ verkiezingen gewonnen die het Westen de Palestijnen had opgedrongen. Onder Israëlische en Amerikaanse druk stopte echter ook de EU, grootste internationale donor van de Palestijnen, haar samenwerking met de Palestijnse eenheidsregering. Dat had dramatische gevolgen voor de levenssituatie van de Palestijnen en gaf Israël vrij spel.

Indien het verzoeningsakkoord leidt tot een Palestijnse eenheidsregering dan moet de EU daarmee constructief samenwerken. Israël en de VS zullen de Unie onder druk zetten met het argument dat Hamas de zogenoemde kwartetvoorwaarden niet respecteert. Dat zijn de drie eisen die de VS, EU, Rusland en de VN aan de Palestijnen stellen: afzweren van geweld, de staat Israël erkennen en eerder gesloten overeenkomsten onderschrijven. Het blijft echter onbegrijpelijk waarom zulke eisen uitsluitend aan de Palestijnen worden gesteld en niet ook aan Israël. Immers, Israëls gebruik van, vaak buitensporig, geweld is internationaal afdoende gedocumenteerd, evenals de schendingen van gesloten overeenkomsten. Al jaren geleden heeft de PLO Israël formeel erkend, maar waar blijft de erkenning door Israël van een Palestijnse staat? 

Door Israëls toedoen hebben de door de Amerikanen heropgestarte vredesbesprekingen nooit een kans van slagen gehad. Ook gezien de ervaringen in de laatste twintig jaar lijkt het niet zinvol om ermee door te gaan. Het is eerder tijd voor de EU om samen met de VS een definitief vredesplan op papier te zetten en dat door de VN Veiligheidsraad te laten bekrachtigen. Zo kan er eindelijk effectieve volkenrechtelijke druk op Israël komen om de juiste weg in te slaan.

Willem-Gert Aldershoff is Adviseur EU-beleid Israël-Palestina in Brussel.