Partijen nemen kiezer in de maling over Europa

Partijen hebben drie belangrijke wensen als het om Europa gaat: de EU moet slagvaardiger, democratischer en daarbij moet de soevereiniteit van landen behouden blijven. De harde werkelijkheid is dat we van deze drie wensen er maar twee kunnen kiezen. De PVV maakt een duidelijke keuze voor soeverein en democratisch, dus weg uit de EU. Dat kan prima, als je tenminste denkt dat Nederland de grote problemen van deze tijd wel in z’n eentje kan oplossen. Volt en mijn eigen partij, D66, maken een andere keuze: Europa moet slagvaardig en vooral democratisch zijn. Als het laatste woord bij de bevolking ligt, dan maakt het ons niet uit of dat via de gemeenteraad, de Tweede Kamer of het EP loopt. Wij zijn er open over dat dit voor ons zwaarder weegt dan nationale soevereiniteit, zeker omdat die soevereiniteit voor een klein land als Nederland hoe dan ook een wassen neus is.

Tot zover de duidelijkheid. Alle andere partijen doen alsof we alles tegelijk kunnen hebben: slagvaardig en democratisch, zonder soevereiniteit in te leveren. Het Forum voor Democratie is naar eigen zeggen “erg voor Europese samenwerking, maar juist daarom tegen de EU”. ChristenUnie/SGP wil ook graag van twee walletjes eten: “Samenwerking ja, superstaat nee” staat er op hun posters. De SP wil volgens haar programma dat we in Nederland “weer zelf beslissen hoe we samenwerken met andere landen”. Denk eens even na over dat laatste zinnetje: we willen wel samenwerken, maar alleen als wij in ons eentje kunnen bepalen hoe dat eruitziet. Elke kleuterjuf kan uitleggen dat dit niet is hoe samenwerken werkt.

Zodra problemen ingewikkeld worden, wijzen politici graag naar Europa: migratie, terrorisme, klimaat: alleen via Europa kunnen we dat oplossen. Maar als er dan ook geld en bevoegdheden naar Europa moeten geven we niet thuis. Iedereen begrijpt dat dit niet klopt.

Maar Europa wil zich met tevéél bemoeien en moet zich weer richten op haar kerntaken, klinkt het dan. Vooral het CDA heeft de mond vol over subsidiariteit. In de praktijk is er geen partij die dit principe respecteert. De PvdD is verrassend anti-Europees en dat begon toen de EU géén verbod wilde instellen op stierenvechten. PvdA en SP willen graag een Europees minimumloon, terwijl CDA en VVD onlangs hebben gestemd voor een verbod op het gebruik van het woord “vegaburger”, iets wat zelfs hun meest enthousiaste kiezer niet tot de grote uitdagingen van deze tijd zal rekenen.

Vervolgens is het: ja, maar Europa is niet democratisch genoeg. Dat is waar, maar waarom is dat? Wetgeving in Europa wordt niet simpelweg gemaakt in het Europees Parlement, maar voor een belangrijk deel door de Europese Raad, de vergadering van alle nationale ministers die officieel de hoeder is van de belangen van de lidstaten. Anders dan het Europees Parlement vergadert de Raad achter gesloten deuren en zijn er geen verslagen van. Onze Nederlanders minister zit erbij, maar hoe kan de Tweede Kamer haar controleren zonder openbaarheid? Wil je het democratisch tekort oplossen, dan betekent dit méér Europa en minder “lidstaten”, maar dat willen we niet, want ”Europa is niet democratisch genoeg”. Zo zijn we gevangen in een cirkelredenering.

Het hele concept “belangen van lidstaten” is al eigenaardig: is een liberaal drugsbeleid een Nederlands belang en een restrictief beleid een Zweeds belang? In alle landen wordt door verschillende mensen anders gedacht, maar bij elke partij valt het Nederlandse belang heel toevallig precíes samen met het partijstandpunt.

Ja maar, de Europese elite luistert niet naar het volk. Kijk maar naar de Europese grondwet: afgewezen in een referendum en toch zijn allerlei zaken die daarin stonden later alsnog doorgedrukt. Maar is dat zo? We hebben geen grondwet, geen volkslied, geen vlag en geen Europese Minister van Buitenlandse Zaken. Wat is er wel doorgedrukt? Nou, bijvoorbeeld artikel 50, dat een land de mogelijkheid geeft om de Europese Unie te verlaten; de Britten weten er alles van. Dat voorstel is met het Nederlandse Nee tegen de grondwet afgewezen, maar via het verdrag van Lissabon alsnog “doorgedrukt”. Geert Wilders ging stad en land af om de bevolking op te roepen tégen de grondwet te stemmen en dus tégen de mogelijkheid van een Nexit. Nu roepen de PVV-posters juist op tot een Nexit, omdat – en nu komt het – de elite die mogelijkheid ondanks het referendum alsnog heeft doorgedrukt. Krijg daar maar kop aan!

De kiezer verdient een eerlijk verhaal. Als de opkomst morgen weer bedroevend laag is, dan mogen de politici die de kiezer een rad voor ogen draaien zichzelf de schuld geven.