Pauw & Witteman struikelen achter de tijdgeest aan

Enait lijkt mij geen aardige man, maar ik kon zijn irritatie over ‘het dedain van elite-racisten als Pauw’ begrijpen. Ik zat te wachten op een discussie over de achtergronden van de beslissing van de rechter, die Enait in het gelijk stelde. En dat alles binnen de kaders van de Nederlandse wetstaat – zoals deze zelf trots aangaf. In plaats daarvan vroeg Pauw drie keer naar zijn ‘mutsje’, een voor Enait religieus zwaarwegende hoofdbedekking. Dat roept irritatie op. Ook bij mij. Lui achterover leunend iemand onderuit schoppen en met mutsje en al in de hoek zetten zonder wezenlijk te vragen naar de inhoud, ik heb het wel gehad.

De houding van Pauw en Witteman is waarschijnlijk een poging van de redactie om tot spraakmakende televisie te komen en ‘de stem van het volk’ meer te betrekken. Dat lukt dan even, op deze manier. Maar ze struikelen achter de tijdgeest aan. Van het beeldbepalende discussieprogramma op de Nederlandse televisie mag je meer verwachten dan het voortdurend recyclen van een rituele afrekening met de multiculturele maatschappij. Ik wil gasten horen spreken over een oplossingsrichting en een inhoudelijk debat over de mogelijkheden in de toekomst zien, zelfs wanneer de richtingen komen van een potentiële tegenstander als Enait.

Het positieve nieuws is dat de wal steevast het schip keert. Ook Pauw en Witteman zullen zich moeten aanpassen aan de onvermijdelijke omslag in de tijdgeest – anders verdwijnen ze van de buis. De afgelopen jaren zijn de jaren geweest van normen, waarden, ‘problemen benoemen’ en ‘grenzen stellen’. De geschiedenis leert dat de huidige periode van begrenzing –ik beschrijf het in mijn boek ‘de Seizoenen van de Tijdgeest’ als een winterse tijdgeest – niet langer zal duren dan vijf jaar. En na een winterse tijdgeest volgt vanzelf een lente. Mark Twain zei het al: de geschiedenis herhaalt zich niet, maar heeft de neiging te rijmen. In 1965 begon het te borrelen in Nederland. En hetzelfde gebeurde in 1988. Zowel in 1966 als 1989 brak vervolgens een culturele revolutie uit. Vanaf 2010 zullen de vernieuwers hun ergernis over de stilstand in de cultuur steeds minder onderdrukken en openlijk het gevecht aangaan met de begrenzende winterse tijdgeest. Ik voorspel voor 2010 de opkomst van de OTG: de Obstinate Talkshow Gast.

Enait loopt weg, maar bijvoorbeeld Tv-criticus Jean-Pierre Geelen wees Pauw en Witteman er kort geleden fijntjes op dat ze burgemeester Cohen wel erg makkelijk en schoolmeesterachtig in de hoek zetten (“dat de boel bij elkaar houden, dat is dus wel mislukt”) en vroeg om wat meer respect voor de idealen van een man met een van de moeilijkste banen van Nederland. Actrice Anna Drijver schoot verleden week Tofik Dibi te hulp toen die een positief integratiemanifest wilde presenteren (“je kan Wilders toch niet negeren..?”).  Anna: “Dan zet iemand er een keer iets positiefs tegenover, en dan kunnen jullie er wéér niet naar luisteren.” Het hielp niet. Ook de rest van de uitzending hing de schaduw van Geert over elke vraag.

Een dag na die uitzending zat ik in de universiteitsbibliotheek tegenover twee Marokkaans-Nederlandse studenten. Dibi vonden ze een beetje een softie. Maar hun analyse van Pauw en Witteman was scherper: ‘die maniertjes van Pauw, dat quasi nonchalante haar en dan die cynische vragen, met dat nadrukkelijke toontje. Dat kán toch niet meer..”  De aanpak van het presentatieduo werd, in de geest van Tofik Dibi, weggezet als ‘Zeau 2008’.

Hun reactie biedt op meerdere niveaus hoop. De behoefte aan maatschappelijke vernieuwing groeit en zal alleen maar in belang toenemen. 2010 roep ik bij deze uit tot het jaar van het voorspel op een culturele lente. Ik wens Pauw en Witteman veel OTG’s toe.