Pesters filmen met een verborgen camera is een heldendaad

Han van der Horst neemt als oud-pestslachtoffer aanstoot aan de beslissing van het Einstein Lyceum om via een proces tegen RTL5 te voorkomen dat een verborgen camera-reportage over pesten op de school zal worden uitgezonden. Hij schreef daarom een open brief aan Geert Millekamp van het Einstein Lyceum. Reactie Einstein Lyceum: ‘Ja, we geven om onze leerling die gepest wordt … Alleen de manier waarop RTL opereert, daar geloven we niet in.’

Geachte heer Millekamp,

Dinsdagochtend was het een feestelijke dag. Koningin Maxima zelf is gekomen om de campus in Hoogvliet te openen, waar Uw Einstein Lyceum deel van uitmaakt. U bent daarna meteen weer overgegaan tot de orde van de dag, merk ik uit de couranten, want u spant inderdaad een proces aan tegen RTL5  om te voorkomen dat beelden over het pestprobleem op uw school daadwerkelijk op de televisie komen. U hebt daarover uw zegje in de media al uitgebreid kunnen doen, bijvoorbeeld in Nieuwsuur.

U vreest de sensatiezucht van de commerciële journalistiek. U bent bang dat uw leerlingen voor het leven getekend zullen zijn en u denkt dat de gepeste leerling met deze openbaarheid niet gediend is. U meent zelfs dat er twee kanten aan deze medaille zijn. U neemt het de gepeste leerling van uw lyceum zelfs kwalijk dat hij met een verborgen camera opnames maakte van wat hem zoal overkwam – en wellicht overkomt op die campus, waar de parfum van de vorstin misschien nog te ruiken is.

Ik zou u willen verzoeken van die rechtszaak af te zien en opnieuw in gesprek te gaan met de makers van de beelden om te zien hoe u ze kunt gebruiken om een eind te maken aan het pestprobleem bij u op school. Het programma Project P  wordt niet door RTL5 zelf gemaakt maar door het productiebedrijf van Bert van Leeuwen, die u wellicht kent van ‘Het Familiediner’, dat wordt uitgezonden door de EO. Die man is geen sensatiejager pur sang. Evenmin offert hij mensen op in zijn strijd om de kijkcijfers. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat hij het met dit programma wél wil doen.

Het is – volgens de website van Project P – de bedoeling dat de klasgenoten van de gepeste leerling met hem en elkaar in gesprek gaan naar aanleiding van de door hem gemaakte beelden. Deze confrontatie met de werkelijkheid lijkt mij niet zo slecht. Ook zegt Project P toe dat ze de zaak na de uitzending blijven volgen als een en ander tot afspraken heeft geleid om het pesten te stoppen.

U gelooft dat niet. U ziet slechts de sensatie. Ik zou u willen vragen eens naar de zaak te kijken met de ogen van een gepeste jongen. Je moet werkelijk heel wat over je heen hebben gehad om met een verborgen camera je klasgenoten in beeld te brengen. Dat doe je niet zomaar. Wat is immers het kenmerk van gepest worden?  Je moet altijd op je hoede zijn. Een aanval – door een persoon, door velen – kan op elk moment komen. Je wordt in de gaten gehouden en goed ook. 

Verzet is moeilijk tegen een hele horde. Je bent daar ook vaak niet zo handig is. Anders werd je niet gepest. Leerlingen met talent voor pesten weten namelijk feilloos hun slachtoffers uit te zoeken: kinderen met een mindere adekwaat verweer en geen tot weinig vrienden. Ik weet precies hoe dat werkt want ik heb het allemaal zelf meegemaakt. Niet opvallen en ongezien uit de buurt van de school wegkomen zijn de enige bruikbare tactiek, want niemand, niemand zal je helpen. Ben je eenmaal het pispaaltje, dan leidt dat tot grote eenzaamheid. Daarom noem ik de leerling met de verborgen camera onverschrokken en dapper. Hij gaat in een voor hem onveilige situatie de confrontatie aan.  

U vindt de actie van deze leerling disproportioneel. Ik kan u verzekeren: het is uitermate proportioneel om vast te leggen wat je dagelijks overkomt. En dat is geen ‘klikken’ zoals een ‘pestdeskundige’ het in de Nieuwsuur-uitzending noemde. Geloof me. Dit is een wanhoopsdaad.

U zou zich ook kunnen afvragen hoe het zover is gekomen. Hoe het mogelijk is dat op uw school een leerling zo wanhopig is dat hij zijn kwelgeesten gaat filmen? Wat er in hemelsnaam mis is gegaan. Wat u en uw collega’s is ontgaan. Waarom er onveiligheid heerst op het Einstein Lyceum.

U hebt een probleem dat uw grote project – het Einstein Lyceum uit te laten groeien tot een topschool in de Rijnmond – kan fnuiken. Een onveilige school waar pesters een kans krijgen, is namelijk niet tot onderwijskundige topprestaties in staat. 

U zegt dat de school pesten tegengaat. U maakt daarvoor – als ik u goed begrijp – gebruik van externe deskundigen. Toch wordt er op uw school nog volop gepest. Dat is de afgelopen weken wel duidelijk geworden. De zachte hand en de geborgenheid van de school, zoals u het noemt, werken blijkbaar niet.  

Dat is een goede reden om eens voor een ongebruikelijke aanpak te gaan en te kiezen voor een confrontatie: met die beelden, met de camera, met een televisieprogramma.

U zegt dat het daarmee alleen maar erger wordt. Met andere woorden: als leerlingen met hun pestgedrag worden geconfronteerd, dan worden zij daarin alleen maar gestijfd.  Zijn zij dan zo verdorven? Zit het pesten dan zo diep ingebakken bij de leerlingen van uw school? Ik mag hopen van niet. Tenslotte dit: met dit proces schaadt U het imago van het Einstein Lyceum op een onvoorstelbare manier. Vooral als u wint. Dan zal namelijk bij het publiek de mening postvatten dat het wel heel verschrikkelijke beelden moeten zijn. En ook dat u poogt kernproblemen van uw school onder de pet te houden – desnoods via de gang naar de rechter.

Kortom: denk nog eens na. En kies in navolging van Albert Einstein voor de onorthodoxe weg.

Laat de pestslachtoffers op uw school niet in de kou staan.

Naschrift Naar eigen zeggen ontvangt het Erasmus Lyceum heel veel post over het conflict met RTL5.  Iedereen die contact opneemt met de school – ook ik – krijgt daarom hetzelfde antwoord.  Hieronder volgt dat antwoord. Aan het eind staan links naar de twee persverklaringen, die de school heeft uitgebracht.

“We krijgen veel reacties op onze keuze om niet mee te willen werken aan het programma van RTL‚ ‘Stop de Pester’. Soms verontwaardigd, soms ondersteunend. Het is teveel mail om iedereen persoonlijk te beantwoorden. Daarom hebben we onze overweging in een reactie/verklaring gegoten. We hopen dat u de moeite neemt om deze te lezen, inclusief onze reactie op de meest gehoorde kritiekpunten.  We hopen ook dat we u hiermee in ieder geval meer informatie hebben gegeven, waarmee u zich een completer beeld kunt vormen van het verhaal.

En, nogmaals, want we kunnen het niet genoeg benadrukken: Ja, we geven om onze leerling die gepest wordt. Die nemen we ook in bescherming. Pesters worden wel degelijk aangesproken op hun gedrag. Tevens hanteren wij een lik-op-stuk beleid. Alleen de manier waarop RTL opereert, daar geloven we niet in. Leest u vooral de verklaringen om te zien waarom niet.

Nogmaals, dank voor uw reactie.

Met vriendelijke groet,

De directie”

Op 10 april interviewde Umberto Tan makers van het anti-pestprogramma. Ook komt een pestslachtoffer aan het woord.

Beluister dit opiniestuk hier 

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)