Pijnlijke stilte rond klimaattop in Durban

Twee jaar geleden gonsde het van de activiteiten. De klimaattop in Kopenhagen was in aantocht en de symposia, acties, rapporten, ingezonden stukken struikelden over elkaar. Er vertrok zelf een speciale trein met honderden mensen vanaf een grote manifestatie in Utrecht naar de Deense hoofdstad.

De top in Kopenhagen liep uit op een pijnlijke mislukking.

Maandag 28 november gaat in Durban (Zuid Afrika) een nieuwe mondiale klimaattop van start. Het is de laatste kans op een nieuw mondiaal akkoord, omdat het Kyotoprotocol in 2012 verloopt. De vooruitzichten zijn somber. De kans dat er in Durban een krachtige overeenkomst uit rolt, is zeer klein. 

Toch is het doodstil. 

Wetenschappers publiceren de laatste weken verontrustende rapporten over het tempo van opwarming van de aarde, en de ernstige gevolgen voor de nabije toekomst. Prestigieuze instituten als de IEA (waar oud CDA-minister Van der Hoeven tegenwoordig de scepter zwaait) waarschuwen dat ons minder dan tien jaar rest om de CO₂-uitstoot terug te dringen. Eigenlijk zou er vanaf 2017 al geen enkele kolen- of gascentrale of vervuilende fabriek in de hele wereld bijgebouwd mogen worden, willen we ‘ernstige gevolgen voor de mens’ vermijden. De respons op alle waarschuwingen is gering. De financiële crisis trekt alle aandacht (en Ajax).

Maar er is meer aan de hand. De ontwikkelingsorganisaties hebben hun Nederlandse activiteiten op klimaatterrein teruggeschroefd, mede als gevolg van de bezuinigingen. Milieudefensie legt geen prioriteit meer bij (de) klimaat(toppen), en Natuur en Milieu is zich sterker gaan richten op het bedrijfsleven en minder op de politiek.

Toch is totaal aan activiteiten en initiatieven op het terrein van duurzaamheid fors gegroeid. Dit is te danken aan de  ‘duurzame wij-doen-het-zelvers’ (zoals ik ze in mijn deze week verschenen boek ‘Het groene optimisme – het drama van 25 jaar klimaatpolitiek’ ) noem. Deze duiken overal op: in bedrijven, gemeenten, en in tal van losse initiatieven. Voor hen staat de oplossing centraal, niet het protest. Hoe zelf energie te besparen? Hoe duurzame energie op te wekken? Aan politiek Den Haag wordt weinig aandacht besteed. Het motto is: klimaatverandering is een probleem maar het is leuk om aan de oplossing ervan te werken en er valt nog geld mee te verdienen ook.

Urgenda organiseerde Dag van de Duurzaamheid en initieerde de actie ’Wij willen zon’. Wubbo Ockels zegt: ‘Je moet de lol van duurzaamheid gaan inzien’. Ode, een blad voor  ‘intelligente optimisten’ verwoordt de nieuwe oriëntatie aldus: ‘Meer is beter. Duurzaamheid draaide altijd om minder: minder afval, minder CO₂. De nieuwe duurzaamheid draait om meer: meer innovatie, meer economische groei, meer goede ideeën’. 

In korte tijd is de scope van de milieubeweging veranderd. Ik heb daar zelf ook in volle overtuiging aan bijgedragen als initiatiefnemer van 10:10 The  Energy Challenge die mensen en bedrijven helpt energie te besparen en waarmee we op 10 oktober 2010 ‘Wat doe jij uit?’ organiseerden. Concrete initiatieven, een beweging van onderop, steun en begrip bij veel mensen zijn cruciaal om de grote omslag te kunnen maken, die zo hard nodig is.

Helaas is er een groot gat gevallen. Waar politieke georiënteerde actie, om effectief te kunnen zijn, samen zou moeten gaan met concrete initiatieven van onderop, is er nu bijna geen aandacht meer voor politieke besluitvorming, of het nu Den Haag, Brussel of Durban betreft.

Maar is het niet volstrekt onmogelijk de uitstoot van broeikasgassen met 80 tot 90 procent te verminderen (wat de ambitie is), zonder forse politieke ingrepen? Subsidies op fossiele brandstoffen zullen moeten worden afgeschaft, kolencentrales verboden, energiebesparing verplicht gesteld, hernieuwbare energie gestimuleerd. En omdat alle landen elkaar in een houdgreep houden, zijn mondiale afspraken hierover onmisbaar: landen zullen pas over de brug komen als ze zeker weten dan anderen ook meedoen. Niemand wil gekke Henkie zijn.

Mijn studie van 25 jaar klimaatpolitiek leidt onontkoombaar tot de conclusie dat een vrijwillige aanpak, die dominant is geweest, onvoldoende zoden aan de dijk zet.

Ontgoocheld en vermoeid hebben velen zich van de politiek afgewend. Dat heeft een veelheid aan interessante initiatieven opgeleverd. De maatschappelijke betrokkenheid bij het onderwerp is gegroeid. Maar de volgende stap is de politiek aan te spreken, nu zij zo in gebreke blijft. En laten we ons er maar op voorbereiden: daar is een lange adem voor nodig. 

Vrijdag 25 november is de presentatie van ‘Het groene optimisme – drama van 25 jaar klimaatpolitiek’, zie www.wijnandduyvendak.nl