Plagiaat is strafbaar maar niet altijd verwijtbaar

Robin Thicke en Pharrell Williams hebben het nummer Got To Give It Up van Marvin Gaye gepikt, heeft de rechter in Los Angeles geoordeeld. Plagiaat komt vaker voor dan je denkt. Soms ligt een idee gewoon zo voor de hand dat meer mensen het bedenken. En meestal gebeurt het niet opzettelijk.

‘Het slimme onbewuste’ Maar het gebeurt ook geregeld dat de plagiator het gepikte lied, idee of verhaal wél heeft gehoord, maar het niet meer weet. Dan is dat zogenaamd ‘slimme onbewuste’ van de mens ermee aan de haal gegaan. Bekend zijn de voorbeelden van Nietzsche, die in ‘Also sprach Zarathustra’ een paragraaf plagieerde uit een boek dat hij als kind had gelezen, en George Harrison die goeie sier maakte met de muziek van een tijdgenoot in ‘My sweet Lord’. Iets soortgelijks zagen we ook bij Coldplay met hun hit ‘Vive la vida’. Het vermoeden is dat in al deze gevallen sprake is van cryptomnesia: je iets herinneren zonder te weten dat het een herinnering is, en het daardoor ervaren als een nieuwe – eigen – gedachte (of lied, idee, grap).

Andermans ideeën zelf ‘bedenken’ In een onderzoek moesten mensen om beurten voorbeelden noemen van een categorie, bijvoorbeeld vogels. Het bleek dat ze in 3 tot 9% van de gevallen voorbeelden noemden die al door een ander waren genoemd, maar dachten dat het nieuw was. Je kunt je voorstellen dat zoiets bij een groepsbrainstorm ook makkelijk gebeurt. Vooral omdat de kans op cryptomnesia groter is als je maar half luistert naar iemand (bijvoorbeeld omdat je tegelijkertijd zelf aan het nadenken bent) en als die ander vlak voor jou iets zegt. Geen wonder dat mensen zo vaak ten onrechte de indruk hebben dat ze tijdens een brainstorm veel ideeën krijgen.

Of je nu bewust of onbewust plagieert, het blijft strafbaar, dus het is zinvol om het te voorkomen door bijvoorbeeld duidelijke aantekeningen te maken, goed te luisteren en op te letten wie wat zegt. Daarmee voorkom je ook een afgang die ik zelf had: ik plagieerde Paulien Cornelisse in een mailtje aan Paulien Cornelisse herself. Ik dacht dat ik een leuk taalideetje had en dat wilde ik haar voorleggen (ruimhartig als ik ben met mijn ideeën). Maar dat stond dus doodgewoon in haar boek dat ik had gelezen.

Eva Hoeke Dan kun je toch maar beter jezélf plagiëren, zoals Eva Hoeke afgelopen weekend deed. Ik betwijfel overigens of dat onbewust was, maar dat doet er niet toe want het mag van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. 

NB: Dit stukje was deels een geval van zelfplagiaat. Zie ‘Ego’s en andere ongemakken’ van Roos Vonk.

Het laatste boek van Roos Vonk is Je Bent Wat Je Doet

Volg Roos ook op Twitter, Facebook