Politieke rituelen rond het wetsvoorstel tegen onverdoofd slachten

Deze week was in het EO programma De 5e dag te zien hoe opperrabbijn Jacobs zich vervoegde bij de woning van SGP senator Holdijk te Uddel, met de vraag of hij wellicht nog enkele senatoren van de PVV zou kunnen overhalen om tegen de wet Thieme te stemmen. De opperrabbijn had uitgerekend dat de tegenstanders nog 8 stemmen tekort kwamen. Uit de exactheid van die berekening blijkt hoe zwaar de lobby op individuele senatoren is geweest en zal zijn tot het moment van stemmen. Omdat veel partijen hebben aangegeven nog geen finaal oordeel te hebben geveld, wordt er gecanvast tot op huisadressen toe.

De politieke verhoudingen rond het onverdoofd slachten laten een merkwaardig patroon zien. Waren aan het eind van de vorige eeuw met name de SGP, de GPV en de RPF (nu CU) felle pleitbezorgers van een verbod op de onverdoofde rituele slacht en de progressieve partijen tegenstanders daarvan uit overwegingen van multiculturele tolerantie, inmiddels hebben de christelijke partijen zich ontpopt als gemotiveerde bestrijders van het wetsvoorstel. Nota Bene een wet die hun idealen van enkele decennia geleden wil regelen naar hun wensen van toen: geen discriminatie tussen slachters, elke slachter is ongeacht het geloof dat hij aanhangt gehouden dieren te verdoven voorafgaand aan de slacht naar de laatste wetenschappelijke inzichten.

Naast problemen met het ‘vreselijk lijden voor deze dieren’ kon de orthodox-protestantse SGP destijds het ritueel slachten ook niet terugvinden in de mozaïsche wetgeving in het Oude Testament en moest het dus uit de latere Joodse traditie komen. En die erkende de SGP niet. De voorloper van de Christenunie liet in 1989 van zich horen over dit onderwerp tijdens een debat in de Eerste Kamer. GPV-senator Van der Jagt, die mede namens de RPF sprak, stelde  dat de overheid de normen en waarden van culturele minderheden niet zou moeten accepteren of overnemen voor zover de overheid het daarmee niet eens is. Van der Jagt beschouwde Nederland als een land met christelijke normen en waarden. Het beleid rond het toestaan van onverdoofd ritueel slachten zag hij als een voorbeeld van hoe het niet moest. Inmiddels heeft de SGP, een partij die zegt voor onveranderlijke waarden te staan, de koers deels  gewijzigd. De joodse slacht zou nu wat de SGP betreft moeten worden toegestaan, terwijl de islamitische slacht zou moeten worden verboden. De discriminerende wetgeving die op dit moment verschil maakt tussen de wijze waarop enerzijds joden en islamieten en anderzijds alle andere Nederlanders dieren mogen slachten, zou niet minder maar méér discriminerend moeten worden volgens de SGP, namelijk door onderscheid te maken tussen joden en moslims.

De rol van de VVD is nog opmerkelijker dan die van de confessionele partijen. Vooruitlopend op het debat liet VVD woordvoerder in de senaat Schaap, geen gelegenheid onbenut om stelling te nemen tegen het wetsvoorstel. Hij waarschuwt ervoor om als meerderheid een regel op te leggen aan een minderheid, vindt dat slachten nooit diervriendelijk is en meent dat wetenschappers nooit zullen kunnen bewijzen welke vorm van slachten de diervriendelijkste is, en of religieuze groepen aan die norm zullen kunnen voldoen. Daarmee gaat Schaap niet alleen voorbij aan meer dan 230 wetenschappelijke rapporten, maar ook aan het feit dat de EFSA in Europees verband onafhankelijk toezicht houdt op dierenwelzijn, voedselveiligheid en nieuw te ontwikkelen slachtmethoden. Ook lijkt hij de expertise van de KNMvD en de Raad voor Dieraangelegenheden terzijde te schuiven. Dat alles is des te opmerkelijker omdat de VVD de laatste tijd aan de leiband lijkt te lopen van de SGP. Of het nu gaat om weigerambtenaren, koopzondagen, euthanasie, godslastering of christelijk onderwijs, de VVD lijkt er niet liberaal meer mee om te willen gaan, maar gedwongen aansluiting te zoeken bij het orthodox christelijk gedachtegoed van de kleinste gedoogpartner. Daar dreigt nu dus het continueren van onverdoofde slacht bij te komen. Stemde de VVD in de Tweede kamer nog met overtuiging voor het verbieden van vermijdbaar dierenleed tijdens de rituele slacht, senator Schaap toont zich de meest actieve lobbyist om het wetsvoorstel te torpederen. Nog voordat zijn eigen fractie zich erover uitgesproken had en nog voor het debat in de senaat had hij zijn finale oordeel al geveld in verschillende media.

Het oordeel over godsdienstvrijheid is des te opmerkelijker omdat het de VVD is die al sinds 2007 pleit voor een Boerkaverbod. De huidige VVD minister Kamp schreef daarover als Kamerlid bij zijn initiatiefwet voor een verbod op gezichtsbedekkende kleding:

De noodzaak om de maatschappelijke veiligheid door middel van een algemeen verbod te verzekeren dient echter zwaarder te wegen dan deze als religieus ervaren manifestaties. Één van de fundamenten van de democratische rechtstaat wordt immers gevormd door de scheiding van kerk en staat, die als uitgangspunt heeft dat niemand zich op grond van zijn religieuze opvattingen aan de gelding van algemene wettelijke voorschriften kan onttrekken.

Hier lijkt de overweging dat een meerderheid de opvattingen van een minderheid niet kan overrulen in een heel ander daglicht geplaatst. Kennelijk is het uitgangspunt “gelijke monniken, gelijke kappen” aan de VVD niet besteed. Soms (als het je uitkomt) kun je de godsdienstvrijheid inperken, terwijl je bij andere gelegenheden (wanneer het je niet uitkomt) kunt aangeven dat de godsdienstvrijheid een onaantastbaar gegeven is. Niet mag worden uitgesloten dat Schaap, die er in de senaat keer op keer blijk van geeft meer met landbouweconomie dan met het welzijn van dieren op te hebben, meent dat de belangen van dieren per definitie te onbelangrijk zijn om daarvoor religieuze vrijheden van mensen in te perken. In dit geval komt het perfect samen met de overwegingen van de SGP. Die zou de rituele slacht van moslims aan nadere voorwaarden willen onderwerpen, waarbij de joodse slacht het voorbeeld zou moeten vormen. Duidelijk is dat waar de SGP in aanvang niets moest hebben van de joodse, toen door hen als dieronvriendelijk omschreven, rituele slacht, nu door hen onderscheid gemaakt wordt tussen joodse riten waarmee ze zich inmiddels meer verwant voelen en islamitische riten waarmee ze geen verwantschap voelen. Als kleinste en cruciale gedoger van het kabinet heeft de SGP niet de behoefte om zich in te spannen voor de godsdienstvrijheid van boerkadraagsters, maar wel voor de vrijheid om het onverdoofd slachten van met name joden veilig te stellen.

Dat is veelzeggend in de draai die de VVD dreigt te maken ten aanzien van het wetsvoorstel. Waar voortschrijdend inzicht binnen de joodse gemeenschap er inmiddels toe geleid heeft dat jongens verdoofd besneden worden en dat vrouwen nu rabbijn mogen  worden waar dat decennia geleden nog ondenkbaar was, kan zulk voortschrijdend inzicht wat de VVD betreft aan dieren onthouden worden.

Waar de joodse en de islamitische traditie zich millennia geleden in diervriendelijke zin onderscheidden van wat toen gebruikelijk is, meent de VVD dat die millennia-oude opvattingen ook nog steeds geldig zouden moeten zijn voor slachtdieren in de 21e eeuw, terwijl er bewezen betere technieken voorhanden zijn die in grote delen van de moslim- en joodse gemeenschap ook al worden toegepast. De Rabbinical Assembly, waar 1600 conservatieve rabbijnen bij zijn aangesloten, heeft geen probleem met het toepassen van verdoving en het grootste deel van de Nederlandse Halalslacht vindt inmiddels verdoofd plaats.

De VVD heeft heel wat uit te leggen, wanneer ze de SGP ook op dit letterlijk zeer gevoelige onderwerp volgt.

Drs. Karen Soeters Directeur Nicolaas G. Pierson Foundation Mis niets: Volg Joop op Twitter , vind Joop leuk op Facebook