Richard Wagner: geniale klootzak

Als men aan Wagner denkt, denkt men aan zwaar. Aan langdradig. Aan publiek met een uitzonderlijk lange adem. Als men aan Wagner denkt, denkt men aan de antisemiet die aanbeden werd door Adolf Hitler. Aan de man in zijden kleding, die hertrouwde met de vrouw van zijn rechterhand, Hans von Bülow. Die schoonzoon werd van die ándere virtuoos, Franz List, die slechts twee jaar ouder was. Maar als ik aan Wagner denk, denk ik aan die tientallen uren muziek, die niet dichter tot perfectie kunnen komen. Die ambivalent zijn. Schuren, beklemmen. Aan Germaanse mythologieën die, compleet met muzikale, theatrale en dramatische symbolieken verweven worden tot een Gesamtkunstwerk. Nee, geen opera; een – in die tijd – compleet nieuwe beleving.

En of je nu zijn jaargenoot Verdi bekijkt in de Stopera, of je gaat naar Wagner; allebei zijn ze van het Romantische tijdperk, maar totaal anders. Wagner was uniek in zijn soort. Wagner was van een categorie waarbij woord, zang en spel samen kwamen, in een decor dat indertijd vooruitstrevend was. Sterker nog; om aan de wetten van zijn opera’s te kunnen voldoen, moest en zou er een eigen theater komen; het Bayreuth Festspielhaus. Toen razend populair, nu nog. Tien jaar op een wachtlijst staan om in aanmerking te komen voor een kaartje is geen uitzondering.

Operareizen MUSICO Reizen heeft ze trouwens toch weten te bemachtigen, die kaarten. MUSICO is een operareisagent, die – hoe kan het ook anders – reizen aanbiedt waarbij een bepaalde opera de hoofdrol speelt. Zo gaan ze de aankomende periode naar Riga om daar de gehele Ring des Nibelungen te bekijken, gaan ze naar het mythische Bayreuth en – zoals vandaag – naar Parsifal in Essen. Met een gemoedelijk clubje van twintig man.

Parsifal. Het mythologische Gesamtkunstwerk over De Heilige Graal, de speer die in de zij van Christus werd gepriemd op Goede Vrijdag, de Verlosser, en de universele thematieken van hoop, geloof en liefde. Vijf en een half uur, dus het is een aardige zit. Geloof, hoop en liefde op je zitvlees. Maar toch; Wagner slaagt er in om van die duizenden maten één samenhangend geheel te maken dat beklijft.

Parsifal Parsifal is niet zomaar uit te drukken in een kleine column. Parsifal is een beleving. Parsifal is een hoogmis. Een religieus schouwspel, bol van symbolische duidingen. ‘Heb je je wel ingelezen?’, vroeg een van mijn reisgenoten. Hij pakte een indrukwekkend, zelfgeschreven boekwerk uit zijn attaché. ‘Daar ben je wel tot aan Essen zoet mee, jongeman.’ Het duizelde. Het Es-akkoord staat voor natuur, voor de wereld. Als in het Bühnenweihfestspiel de speer met de punt omlaag staat, staat het voor oorlog, omhoog voor liefde. Of andersom. En die kelk? Wat gebeurt er als de kelk éérst aan het publiek wordt getoond, en vervolgens aan de ridders?

Intensive Care De opera was indrukwekkend. Speelde zich af op een Intensive Care. ‘Daar had ik toch wel moeite mee’, vertelde mijn reisgenoot, terwijl ik hem, met nog wat vochtige ogen, zijn boekwerk teruggaf. Harry-Imre Dijkstra, onze reisleider (musicus en buitengewoon indrukwekkende wandelende muziekencyclopedie) beschouwde het na. ‘Heeft u er ook zo van genoten?’

Pompeuze nonsens Meestal ga ik alleen naar de opera. Mijn vrienden – op één na – zijn niet zo gecharmeerd van het genre en vinden het meer dan eens pompeuze nonsens. Ik voelde me verbonden met mijn reisgezelschap. Met fantastische verhalen, unieke anekdotes en persoonlijke quotes over hún Parsifal, vlogen de vijf-en-een-half uur Wagner voorbij. En ben ik persoonlijk dichter bij míjn Heilige Graal gekomen: Wagner is niet zomaar muziek, Wagner is een religieuze overtuiging. Mark my words en probeer het zelf. En dan is een reisgezelschap met andere wagnerianen een uitkomst.

Volg Mark Wagemakers ook op Twitter of kijk op zijn website.

Mark is tevens de auteur van ‘Het roze boekje’ .