Rutte geeft Nederland wel een standje maar zwijgt over de ware aard van deze crisis

“Geen lieverkoekjes bakken”, hadden de spin doctors van de Rijksvoorlichtingsdienst ongetwijfeld gezegd: “Kijk naar de meningspeilingen. Meer dan zestig procent van de bevolking wil strengere maatregelen. Geef ze van katoen.” Dus verscheen Mark Rutte dinsdagavond met een strak smoel voor de camera’s om Nederland de mantel uit te vegen. Hij gaf de burgerij de schuld van de tweede golf. Men had zich immers onvoldoende aan de voorschriften gehouden. Daarom moesten nu de horeca en een groot deel van de amateursport dicht. “Het is een harde boodschap en de maatregelen gaan ook pijn doen maar het is de enige manier”, aldus de premier. Er was een hamer nodig om het virus plat te slaan. Hij sprak over een gedeeltelijke lockdown. En als we doorgaan met ons slecht te gedragen, dán komt er een totale. Dat zal over vier weken blijken. Hij was net een schoolmeester die de klas toeroept: “Jullie hebben het allemaal zelf in de hand”.

De premier maakte zich zeer druk over het feit dat de talkshows overlopen worden door allerlei volk dat kanttekeningen plaatst bij zijn beleid. Dat moest, vond hij maar eens uit zijn. Er waren juist gasten nodig die over het virus spraken. Hugo de Jonge deed een vergelijkbare duit in het zakje: “wij zijn misschien klaar met het virus maar het virus is niet klaar met ons”.

Inderdaad: en het virus ging ook niet met vakantie maar het kabinet wel.

Rutte en De Jonge bewaarden een donderend stilzwijgen over het testen.

Dat was de olifant in de kamer: een tweede coronagolf zou immers binnen de perken worden gehouden door haarden snel te identificeren, waarna besmette personen meteen werden geïsoleerd. Overal in het land zaten track and trace teams klaar om er met de telefoon achter te komen wie allemaal met zo’n besmette persoon contact hadden onderhouden.

Nadat de bewindslieden van hun veelal buitenlandse vakanties waren teruggekeerd bleek dat er van dit testen en track and trace te weinig terecht kwam. Dat is de achtergrond van de nieuwe maatregelen.

Over de merites van de nieuwe lockdown hoeft het hier niet te gaan. Wellicht is er geen alternatief voor deze botte bijl of – dixit de premier – deze hamer. Wel over het aplomb en de valse gestrengheid van het kabinet.

Al weken wordt het frame verspreid dat de Nederlanders in uiteenlopende mate lak hebben aan de ‘maatregelen’. Het bewijs hiervoor is anekdotisch: zeshonderd voetbalhooligans op een Tilburgs plein, door de politie uiteengeslagen raves in oude loodsen, de polonaise op het Plein achter het Binnenhof, gelopen door virusontkenners. Op straat kun je zien hoe mensen vreselijk hun best doen om elkaar de ruimte te geven. Dat lukt uiteraard niet altijd en je ziet dan passanten schichtig afstand van elkaar nemen. Verreweg de meeste Nederlanders verdienen het niet om op zo’n hoge toon door de premier te worden aangesproken op hun frivoliteit en hun falen.

Juist daardoor doemen de herinneringen op aan de zomer, aan het vakantie vieren, aan het grossieren in loze beloftes.

Op deze manier wek je geen instemming maar ongenoegen.

Dat is des te erger omdat we een zwarte tijd tegemoet gaan. De ervaringen uit de lente hebben ons geleerd dat we er met een lockdown van vier weken niet zijn. We zitten hier minstens twee maanden aan vast. We mogen in onze handjes knijpen als er rond kerstmis en nieuwjaar wat versoepelingen mogelijk zijn. We weten ook dat de oogst van al deze offers schamel is: als de ‘maatregelen’ worden ingetrokken of versoepeld, keert het virus onmiddellijk terug. Hugo de Jonge probeert ons de strohalm aan te reiken van een vaccin of een effectieve behandeling voor na de winter. Dat is een fata morgana.

De nieuwe maatregelen van het kabinet brengen de economie opnieuw een zware slag toe. Tot nog toe kon men met de moed der wanhoop een gedeeltelijk herstel in 2021 voorspellen. Allemaal illusiepraat. We gaan de zwaarste economische crisis tegemoet in de geschiedenis van het moderne kapitalisme. Uiteindelijk blijkt niet de islam maar het coronavirus de echte vijand, die een eind kan maken aan onze manier van leven. Dat zal zeker gebeuren als periodes van lockdown en tijdelijke versoepelingen elkaar blijven afwisselen. Ons systeem heeft lemen voeten. Dat wordt nu duidelijk.

Tijdens de nabespreking in het programma De Vooravond deed Jort Kelder aan opruiing: de babyboomers genoten op hun elektrische fietsen van hun pensioenen, terwijl de jongere generaties straks het totale gelag moesten betalen van honderden miljarden euro’s. Kelder had zeker een punt. De beste remedie is dan een erfbelasting van 90%. De babyboomers gaan met elkaar enorme bedragen nalaten. Het is inderdaad eerlijk om deze aan te wenden ter aflossing van coronaschulden. Dat geeft de jongere generaties meer lucht.

Tijdens diezelfde nabespreking scoorde Kelder een tweede punt. Hij vroeg zich af hoe het toch mogelijk was dat een betrekkelijk kleine groep patiënten het hele Nederlandse ziekenhuiswezen kan ontwrichten. Het is inderdaad zonneklaar dat de huidige organisatie van de gezondheidszorg niet gehandhaafd kan worden als ze zo slecht bestand is tegen een betrekkelijk kleine epidemie. Of het massaal testen niet op orde krijgt. Dan moet er wel fundamenteel iets fout zitten. Tot een definitieve analyse is het nog niet gekomen maar het lijkt er wel op dat perverse marktwerking een wezenlijke rol speelt.

Dat zijn de ware perspectieven en ook over deze perspectieven zweeg Rutte tijdens zijn strafrede. Hij durfde het niet hebben over het bloed, het zweet, de tranen en de arbeid die ons te wachten staan in de ijzeren eeuw die zich aandient. Met zijn hamer. Met zijn geestelijke horizon van vier weken.

Ons behandelen alsof we achterlijk zijn. Ons de les lezen alsof we kleine kinderen waren. Alsof we niet beseffen dat alles wat onze ouders en grootouders hebben opgebouwd nu op het spel staat. Op een volkomen onverwacht moment. En zonder dat iemand het zag aankomen. Denk maar aan nieuwjaar.

Geef geen standjes, wijs geen schuldigen aan, leg eerlijk uit wat er de afgelopen maanden mis ging en waarom. Doe niet korzelig over kritische gasten in talkshows. Probeer ze niet in de hoek van onverantwoordelijke stemmingmakers te duwen.

Schets wel in kraakheldere bewoordingen de werkelijke ernst van de situatie.

We zijn niet gek. We kunnen het aan. Preek niet. Bewaar terechtwijzingen voor in de ministerraad.

Doe normaal.

Update: woensdagochtend vroeg werd bekend dat banken het bedrijfsleven niet meer zomaar uitstel van betaling verlenen. Zij gaan van geval tot geval de overlevingskansen beoordelen. De deuren naar het economische slachthuis gaan een voor een open. Ook voor de banken zelf want die zullen zich dan geconfronteerd zien met heel, heel veel oninbare leningen. En zo komt er op den duur ook nog een kredietcrisis in zicht om het rampenscenario af te maken.

Update 2. De meeste media sprongen er meteen bovenop: het OMT adviseert om restaurants niet te sluiten maar juist wel open te laten als ze aan strikte voorwaarden op het punt van onderlinge afstand en mondkapjes dragen voldoen. Een belangrijke opmerking over de zoveel geroemde sneltesten raakte daardoor ondergesneeuwd. Die vergen een grotere personele inzet in de teststraten dan bij het gebruik van de huidige klassieke testen. Geeft een sneltest bij personen zonder klachten géén corona aan, dan zegt dit te weinig en moet toch een klassieke test volgen.

Er zijn daarnaast nog meer verschillen tussen wat Rutte dinsdagavond afkondigde en wat het OMT graag zou zien. Hieronder volgt een opsomming. Ook wordt aangegeven waarover de leden van het OMT het niet eens konden worden en tenslotte wat ze denken over het nut van mondkapjes.

Hierover konden de leden van het OMT het niet eens worden:

Het voltallige OMT is het eens geworden over de volgende tekst met betrekking tot mondkapjes.