Rutte geeft Samsom weer een gifpil

In een poging om de opmars van Wilders te stoppen hebben Mark Rutte en Diederik Samsom een plan gelanceerd dat krachtige beelden oproept voor het geestesoog van de bezorgde burgers. Vluchtelingen – mannen, vrouwen, kinderen, gezonden, zieken – worden door gewapende ordetroepen veerboten opgejaagd. Die droppen hun lading ergens in een Turkse haven of misschien wel op het strand (maar niet van Antalya, alsjeblieft niet op de boulevard van Antalya).

Afvoeren Anders zal het niet gaan. Een grote politiemacht moet continu de eilanden in de Egeïsche Zee uitkammen op onderduikers om die vervolgens met getrokken pistool naar het verzamelpunt te brengen. Onwillige mensen afvoeren gaat niet prettig, niet menselijk, dat is niet mooi om te zien en mee te maken. Je hebt voor deze jacht dan ook personen nodig met – laat ik maar zeggen – een bepaald karakter.

Tegelijkertijd zal het noodzakelijk zijn om het ijzeren gordijn onzaliger nagedachtenis weer neer te laten van de Noordkaap tot Rhodos. Ook dient er een reusachtige vloot te patrouilleren op de Middellandse Zee want daar varen net zo goed boten met vluchtelingen. Nu staat daar tegenover – zeggen Rutte en Samsom – dat de Europese Unie zich bereid zal tonen zo’n honderdvijftigduizend vluchtelingen per jaar op te vangen, die zich dan op een officiële manier moeten melden. Dat is ongeveer tien procent van het totale aantal mensen dat de wijk neemt voor de Syrische burgeroorlog en , niet te vergeten, de bommen van onze vliegtuigen De kans dat het aan zo’n loket goed voor je afloopt is gering, en daarom zal de vluchtelingenstroom niet stokken. Dit alles vooropgesteld dat Turkije meewerkt.

Nu al heeft het D66-kamerlid Sjoerd Sjoersma in de Telegraaf gezegd dat Erdogan niet moet proberen zich de EU in te chanteren. Nee. Turkije zit momenteel al vol vluchtelingen. Als de massa’s op doorreis ergens achter Istanboel en Edirne of in Izmir bij het strand vastlopen, levert dat gigantische problemen op die uiteindelijk zelfs de stabiliteit van het hele land in gevaar kunnen brengen.

Wereldvreemd Stel je ook voor wat de Turkse overheid moet doen als de afgeladen veerboten hun menselijke lading afleveren. Schouderophalend toezien? Ze in treinen, bussen of in dagmarsen te voet naar de Syrische woestijn brengen? Zelfs zes miljard euro’s per jaar is niet verleidelijk genoeg om je zo’n probleem op de hals te halen. De kans dat Erdogan meewerkt, is dan ook minimaal. Die heeft geen behoefte aan onbeheersbare situaties rond vluchtelingen. Hij heeft het al moeilijk genoeg met de door hem onverstandige opnieuw opgestookte burgeroorlog in de Koerdische provincies en de grote haperingen in de economie.

Geen wonder dat Rutte meteen is gaan spreken van ‘het plan Samsom’. Dit is een wereldvreemd en irreëel voorstel dat in alle opzichten onuitvoerbaar is en tot grote teleurstelling zal leiden bij het Nederlands electoraat dat blijkens eerste informele peilingen heel enthousiast is over deze oplossing die alleen werkt in de papieren wereld van de Haagse beleidsmakers. Als het mislukt zal het fiasco niet de glimlachende staatsman Rutte aankleven maar de geplaagde leider van de gekapseisde sociaaldemocratie. Het is een nieuw gifpil, toegediend vlak voor de verkiezingen van 2017.

Onbevredigend Wat moet er dan gebeuren? Vertel het maar, zo luidt de eeuwige mantra van wie in simpele remedies denkt. Het antwoord is onbevredigend maar wel het enige juiste: niemand heeft ook maar de schijn van een oplossing voor handen. Ja, die oorlog daar moet stoppen. Dat haalt je de koekoek. De westerse interventies in het Midden-Oosten hebben er alleen maar toe geleid tot meer brandende lonten en nu hebben we te maken met onbeheersbare processen.

De oorlog in Syrië is net als het vergeten conflict in Jemen mede het gevolg van de eeuwige strijd tussen het Sjiitisch Perzië en de grootste soennitische macht in dat gebied. Ooit was dat het Ottomaanse Rijk. Op het moment is het Saoedi-Arabië met bondgenoten. Die strijd woedt traditioneel in Irak en wat minder pregnant in Syrië. Dat is al eeuwen zo. Syrië en Irak zijn bovendien volkomen kunstmatige landen, ontstaan op de tekentafel, toen Engeland en Frankrijk een eeuw geleden hun invloedssferen afbakenden. Bij dit alles halen de dalende olieprijzen strepen door de rekeningen van alle bij het conflict betrokken partijen. Tot welke uitbarstingen dát dan weer zal leiden, weet geen mens.

Bedenk daarbij dat Libië net zo’n vergeten oorlogszone is als Jemen. De nieuwe Egyptische dictator Sisi profileert zich weliswaar als onze bondgenoot (of schoft kun je beter zeggen) maar zijn positie kon wel eens een stuk minder stevig zijn dan hij voorgeeft. Dan hebben de Europese politici tot overmaat van ramp ook nog deze tijd uitgezocht om heibel te maken met Rusland. Het is geen wonder als mensen met miljoenen tegelijk aan deze hopeloze realiteit wensen te ontkomen.

Hopeloos Het enige wat in de situatie misschien in beperkte mate zou kunnen werken, is het bieden van een concurrerend alternatief voor de gevaarlijke tocht naar Europa. Dat is een menswaardige opvang in de buurt van de Syrische grenzen: een beetje op de manier van een Nederlands onderkomen voor statushouders. In principe kan de Europese Unie dat gemakkelijk betalen.

Zo ontstaan er dan eilanden van welstand waar het leven misschien wel beter is dan dat van veel autochtonen in de omgeving. Ook dat zal problemen opleveren. Het tast bovendien de nationale soevereiniteit aan als met het geld en het toezicht van de EU een soort autonome eilanden worden geschapen op het grondgebied van laten we zeggen Jordanië, Libanon of Turkije. Voorlopig blijken alle beloften voor genereuze steun aan opvang in de regio loos en praatjes voor de vaak.

Het is een hopeloos einde voor een stuk als dit: onbevredigend, diep pessimistisch. Het is wél het eerlijke verhaal.