Rutte, je optreden over Gaza was een horreur!

Premiers van ooit schrijven zelden aan premiers van nu over politieke zaken. Jij bent mijn achter-achterkleinzoon in het ambt van Eerste Minister, ook jij hebt nooit een politieke brief van mij ontvangen. Wel eens een amicale boodschap van waardering voor een aantal van je presentaties. Maar nu kan ik niet langer zwijgen.

Op vrijdag 11 juli j.l. heb ik je optreden beluisterd in de tv-uitzending “NOS Gesprek met de minister-president”. Waarschijnlijk je laatste interview voorlopig, want in Den Haag is het zomerreces begonnen. Dat gesprek was een horreur.

De interviewer begon met Gaza. Wéér beschietingen vanuit dat gebied op Israël en wéér een daverend antwoord van Israël hierop. Hij vroeg of je er een déjà vu gevoel bij had. In 2012 was het immers ook zo gegaan. Maar dat onderschreef je niet, je wees op de verschillen. De raketten die Hamas nu gebruikt zijn geavanceerder en hebben een groter bereik, zei je met veel urgentie. Je benadrukte, bij herhaling, nóg een verschil: nu worden de raketten “vanaf scholen of ziekenhuizen” afgevuurd en aldus worden “mensen ook echt als schild gebruikt”. Dus is het allemaal nog weer lomper, nog weer brutaler, nog weer wreder wat er gebeurt, voegde je eraan toe. Vonken van verontwaardiging spatten van het scherm af.

Je beticht dus de machthebbers in Gaza ervan dat ze lanceerinstallaties opzettelijk hebben geplaatst naast of vlakbij scholen en ziekenhuizen. Berust die claim op onafhankelijke bronnen, of op wat Israëlische functionarissen je hebben ingefluisterd?

Gaza: de grootste openluchtgevangenis ter wereld Afgezien van de vraag of deze zware aantijging op betrouwbare feiten gestoeld is, dient beseft te worden dat er in de Gazastrook vrijwel geen open gebied is. De strook, tweemaal ons eiland Texel, herbergt thans 1,8 miljoen mensen, grotendeels vluchtelingen en afstammelingen van vluchtelingen, en is hiermee één van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld. Sinds Israël in 2007 een blokkade instelde terecht de grootste openluchtgevangenis ter wereld genoemd. Op Gazaans grondgebied heeft Israël een zone van honderden meters tot verboden gebied verklaard. Wie zich daarin begeeft wordt dadelijk onder vuur genomen. Stel je eens voor dat ettelijke miljoenen Nederlanders opgepropt zouden zitten op Texel, dag en nacht onder bewaking van drones en andere vliegende cipiers.

Terecht zei je in het interview dat Israël het recht heeft zichzelf te verdedigen. Dat lijdt geen twijfel. Maar even onbetwistbaar is het dat die zelfverdediging proportioneel behoort te zijn. Tot dusver meer dan 100 doden in Gaza, merkte de interviewer van de NOS op, in Israël geen enkele. Is dat proportioneel? Het is ontluisterend dat je die vraag bevestigend hebt beantwoord – meer dan 100 Palestijnse doden vind jij “niet disproportioneel”. Dat is schokkend.

Verlies de verhoudingen niet totaal uit het oog Geen misverstand, ik veroordeel de raketbeschietingen vanuit Gaza. Die vormen een schending van het internationaal recht en moeten stoppen. Door de 1.200 raketten die Hamas en andere militante groeperingen in de afgelopen dagen hebben afgevuurd, zijn tientallen Israëli’s gewond geraakt en is enige materiële schade in Israël veroorzaakt. Er is één Israëlische dode te betreuren. Maar verlies de verhoudingen niet totaal uit het oog. Het aantal Palestijnse doden is inmiddels gestegen tot 204. Volgens de VN is 77 procent van hen burger. Een op de vier gedode burgers is een kind. Een op de vier. Het aantal Palestijnse gewonden bedraagt al 1.450. Daar zou Israël geen enkele verantwoordelijkheid voor dragen?

Je sprak over Israëls recht op zelfverdediging, maar miskende dat dit recht uitgeoefend moet worden binnen de kaders van het internationaal recht. 1.750 (!) doelen heeft Israël de afgelopen dagen gebombardeerd in Gaza, het stukje land twee keer zo groot als Texel. Daarbij zijn 1.370 huizen vernield en 79 scholen beschadigd geraakt. Het Rode Kruis waarschuwt dat 600.000 Palestijnen toegang tot water dreigen te verliezen.

Je toonde geen enkele empathie met het immense leed van de Palestijnen Wat me in je televisieoptreden bovenal heeft verontrust is het ontbreken van enige empathie met het immense leed van de weerloze Palestijnen. Dag en nacht wordt er in de Gazastrook dood en verderf aangericht door het meest geavanceerde wapentuig gelanceerd vanuit de lucht, het land en de zee. Niet alleen lanceerinstallaties en opslagplaatsen van raketten worden door Israël bestookt, maar ook tal van huizen en andere gebouwen waarin mensen wonen die (vermoed worden) geaffilieerd te zijn aan Hamas. De Israëlische mensenrechtenorganisatie B’Tselem meldde enkele dagen geleden al, dat bij deze aanvallen op woonhuizen, die strijdig zijn met het internationaal recht, meer dan 50 Palestijnen gedood zijn, onder wie 18 kinderen en 12 vrouwen. Werp mij niet tegen dat de Israëlische krijgsmacht met zijn bommen, granaten en raketten precisiebeschietingen uitvoert, zulks in tegenstelling tot de Palestijnse groeperingen die zomaar projectielen afknallen naar Israël. Het gaat immers niet alleen om meer of minder precisie, het gaat ook en allereerst om de aard van de doelen die – met precisie – beschoten worden.

Tot de vele onheilsberichten die je ter kennis komen behoort ook de informatie hoezeer in de huidige chaos de ziekenhuizen in Gaza overbelast zijn geraakt. Er vallen nu zoveel gewonden dat de medische diensten overrompeld worden. Er is een dramatisch tekort niet alleen aan bedden, maar ook aan medicamenten en verbandmiddelen en aan apparatuur om spoedoperaties uit te voeren. Al voordat de hel losbrak boven Gaza, was er in de hospitalen een nijpend tekort aan energie: stroom valt uit, er is niet voldoende of zelfs geen brandstof om generatoren draaiende te houden. En hoe is het gesteld met de watervoorziening? Voor zoveel nood en pijn, beste Mark, kun je toch niet ongevoelig blijven?

Hoe is het mogelijk dat ons land zo zeer faalt in het beschermen van de rechten van de Palestijnen? De noodsituatie waarover ik je aanspreek in deze brief is niet pas in het naaste verleden ontstaan. Deze humanitaire ramp is al begonnen toen de Gazastrook ongeveer zeven jaar geleden werd geblokkeerd door Israël, door een vrijwel hermetische afsluiting aan alle zijden, te land en ter zee. Amerika en de Europese Unie hebben verzuimd hiertegen in actie te komen. Weliswaar heeft de EU in een reeks van verklaringen van de Raad van ministers van Buitenlandse Zaken opgeroepen deze blokkade op te heffen, maar van die tandeloze vermaningen uit Brussel heeft Israël zich geen snars aangetrokken. In de hoofdstad van de Unie keffen de honden, maar de Netanyahu/Lieberman-karavaan trekt schouderophalend verder.

Israëls blokkade van Gaza komt neer op collectieve bestraffing en vormt aldus een ernstige schending van het internationaal recht. Nederland afficheert zichzelf graag als de bakermat en hoeder van het internationale recht. Onze Grondwet gebiedt de regering de internationale rechtsorde te bevorderen. Hoe is het dan mogelijk dat Nederland zozeer faalt in het beschermen van de meest fundamentele rechten van het Palestijnse volk, ook op dit moment? Waarom laat je nooit vonken van verontwaardiging over Israëls schendingen van het scherm spatten?

Tot slot over de context. In het tv-interview wekte je de indruk dat het conflict is geëscaleerd met de raketbeschietingen uit Gaza. Dat getuigt van blikvernauwing. Is aan je aandacht ontsnapt dat Israël tijdens de vredesbesprekingen onder leiding van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Kerry voluit is doorgegaan met zijn kolonisatieproject op de Westoever? Dat er meer dan vijfduizend Palestijnen in Israëlische gevangenissen zitten, velen in administratieve detentie, opsloten zonder aanklacht en proces? Dat het Israëlische leger steeds weer Palestijnse kinderen doodt, gemiddeld twee kinderen per week in de afgelopen 14 jaar? Inderdaad Mark, de raketbeschietingen uit Gaza zijn strijdig met het internationaal recht en moeten onmiddellijk stoppen. Maar Israël schendt het internationaal recht dagelijks, al decennia lang, op allerlei manieren, met ernstige gevolgen. Waarom laat je nooit daarover de vonken van je verontwaardiging van het scherm spatten?

Veel wijsheid toegewenst,

Dries van Agt

Deze brief is met toestemming overgenomen van The Rights Forum.