Rwanda's hel in de hemel

Rwanda, het ‘Zwitserland van Afrika, geprezen om haar economische vooruitgang en wederopbouw na de genocide. Ik kan alle mooie aspecten, of propaganda, zo opdreunen. Nederland ook trouwens.

Menigmaal sla ik een krant of magazine open en zie ik leuke verhaaltjes staan over Rwanda en de doortastende president Paul Kagame. Dat paradijsje waar iedereen het over heeft, is er. Vooral de berggorilla’s zijn een echte publiekstrekker, maar daar ga ik het niet over hebben. Ik ben namelijk gefrustreerd, bezorgd en een tikkeltje boos door alle positieve artikelen zonder kritische noot.

Oké, waar zal ik beginnen? Met de mogelijke Rwandese steun aan de rebellen in Oost-Congo, de monddoodgemaakte oppositieleider Victoire Ingabire, de neergeschoten Rwandese journalisten of de omkoping van de NGO’s? Wie zich in Rwanda verdiept, weet dat het aan alle kanten rommelt en dat het slechts een kwestie is van tijd voordat de bom ontploft. Helaas, net zoals 18 jaar geleden, toen in 1994 de genocide uitbrak, blijft het in de Westerse landen akelig stil. Het beleid van Kagame is heilig en iedereen die het ontheiligt wordt opgesloten, verdwijnt of mag het land niet meer in. Maar om heel eerlijk te zijn, interesseert het de meeste mensen geen fluit, vandaar dat er geen aandacht aan besteed wordt.

De bovenstaande alinea kan mij ernstig in de problemen brengen, mits ik in Rwanda geboren of getogen zou zijn. Iedere Rwandees die kritiek uit wordt onder het mom van genocidale ideologie de gevangenis in gegooid, voornamelijk Hutu’s. Dat de wet door de Westerse regeringen wordt bekritiseerd, interesseert Kagame –zelf een Tutsi- niet. In het ergste geval ben je een Rwandese journalist die onderzoek doet naar de moord op een luitenant en word je voor je huis doodgeschoten. Twee plotselinge moorden in het veilige Rwanda. Toeval? Dacht het niet. Zij hadden beiden het lef Kagame te bekritiseren, zoals anderen die plotseling werden opgesloten of vermoord. Wie denkt dat dit slechts complottheorieën zijn, kan de rapporten van Amnesty International, de Verenigde Naties of Human Rights Watch induiken. Genoeg te lezen.

Nu is Rwanda weer even in het nieuws. De regering van Paul Kagame wordt ervan verdacht steun te betuigen aan Bosco Ntaganda en zijn mannen. Ntaganda wordt ‘de schrik van Oost-Congo’ genoemd. Plunderend en verkrachtend pikken zij waardevolle grondstoffen in, zoals het AD eerder vermeldde. Kagame zou mannen rekruteren en opleiden om voor hem te vechten. Hier zitten ook kindsoldaten bij. De Verenigde Naties houden naast Ntaganda, Rwanda verantwoordelijk voor het geweld.

De president wordt al jaren beschuldigd van gruweldaden. In 1995, net na de genocide, kwamen duizenden Hutu’s om het leven na een ‘opruimactie’ van Kagame. Hier zaten niet alleen oorlogsdaders onder, maar ook veel onschuldige mannen, vrouwen en kinderen. De Westerse media lieten het echter gaan. Kagame was immers een held die Rwanda uit de genocide van 1994 gehaald heeft. De Nederlandse-Rwandese oppositieleider Victoire Ingabire werd opgepakt nadat ze hier een opmerking over maakte tijdens haar verkiezingscampagne. Zij vond dat er naast de honderdduizenden Tutsi’s ook aandacht moest komen voor de omgekomen Hutu’s. Nu zit ze in de cel en wacht ze op de uitspraak. Waarschijnlijk wordt het levenslang. Haar drie kinderen en man wonen in Nederland. Hun leven zal nooit meer hetzelfde zijn.

Gevluchte generaals en andere regeringsleden die ooit onder Kagame hebben gewerkt, klappen eveneens uit de school. Zij onthullen het beleid van een tiran die boeren dwingt maar één soort gewas te bouwen, torenhoge belastingen op eigen rekening laat schrijven en de bevolking het zwijgen oplegt. Daarnaast wordt Kagame al jarenlang verdacht van de moord op Hutu-president Juvenal Habyarimana. Het neerhalen van het vliegtuig waar de voorganger van Kagame inzat, wordt gezien als het startsein van de genocide in 1994. Als deze beweringen waar zijn, heeft Kagame indirect 800.000 moorden op zijn geweten.

Ook op de Nederlandse bodem heerst er een angstcultuur. Veel Rwandezen durven niet te spreken en doen zij dit toch, dan gebeurt het in alle voorzichtigheid. De afgelopen maanden heb ik verhalen gehoord over overhoopgehaalde huizen, bedreigingen en moordaanslagen. Deze verhalen zijn niet te bewijzen en Rwanda ontkent alles. Tijdens een interview die ik eerder met Kagame had, wuifde hij alle beschuldigingen lachend weg, alsof hij dagelijks dit soort vragen op zich afgevuurd kreeg. Toch blijft de zin ‘waar rook is, is vuur’ akelig in mijn hoofd spoken.

Hemel en hel leven naast elkaar, las ik eerder in een artikel over het groene land der berggorilla’s. Helaas versterken die twee elkaar ook. De economische vooruitgang en het lage criminaliteitscijfer worden gecreëerd door het repressieve beleid van een tiran. In verschillende Belgische opinies werden journalisten eerder opgeroepen om hier een voorpaginaverhaal van op te tikken. Geloof mij, ik heb het vaak geprobeerd. Helaas verlaten mijn onderzoeksverhalen –geen opinies dus- deze computer niet. Geen interesse, een te negatieve blik, de allesoverheersende Arabische Lente of simpelweg geen gehoor. En zodoende schrijf ik een opinie, die waarschijnlijk door veel Rwandese Nederlanders gelezen wordt, maar de Rwandees-Nederlandse toko niet verlaat. Net als ik zijn zij ook boos, gefrustreerd en bezorgd. En zolang daar geen verandering in komt, schrijf ik over Rwanda. Misschien helpt het.