Schermtijd serieuze concurrentie onderwijstijd

Uit een onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen kwam eerder reeds naar voren dat jongeren vroeg in de ochtend een stuk minder geconcentreerd zijn dan later op de dag. Proeven wezen uit dat wanneer school een uur later begon, niet alleen de cijfers voor toetsen hoger werden maar dat de leerlingen ook minder vaak te laat kwamen en minder uit de les werden gestuurd. Toch blijken onderzoekers niet direct voorstander te zijn van het verleggen van de schooldag naar een later tijdstip. Buiten het feit dat scholieren dan vaak in het donker naar huis moeten fietsen, zullen ze hun slaapritme gaan verleggen naar een later tijdstip. Dit zal op den duur hetzelfde effect creëren, waardoor dezelfde (concentratie)problemen zullen ontstaan.

Een bijkomend probleem is het gebruik van de smartphone, die vaak urenlang en tot diep in de nacht voor afleiding zorgt en hiermee de broodnodige slaapuren aantast. Het RIVM deed, in samenwerking met het Amsterdam UMC, het Nederlands Herseninstituut en onderzoeksorganisatie Lifelines, onderzoek naar het schermgebruik van jongeren in de avond- en nachtelijke uren. Hieruit blijkt dat 83 procent van de jongeren tussen de dertien en achttien jaar voor het slapengaan soms nog urenlang hun social media checken of series kijken op Netflix. Hierdoor worden ze lange tijd blootgesteld aan het zogenaamde blauwe licht dat het beeldschermpje naar het oog zendt. Dit blauwe licht kent een hoge energiewaarde en korte golflengte, wat op den duur onder andere kan zorgen voor hoofdpijn, wazig zicht, vermoeide ogen en zelfs netvliesveroudering. Naast het onderdrukken van de aanmaak van melatonine; een stofje dat nodig is voor de regulering van ons slaapritme.

De mobiele apparaatjes zijn echter niet alleen op dit gebied een groter wordend probleem. Veel leraren ervaren de smartphones ook overdag op school steeds meer als een externe stoorzender. Het kost elk lesuur kostbare minuten om iedereen ervan te overtuigen om de mobieltjes op te bergen of deze op te halen in een daarvoor bestemde bak. Stel, je hebt als leerling acht lesuren op een dag. Daar gaat zo’n vijf minuten opstarttijd per lesuur vanaf voordat de les effectief kan beginnen en de mobiele telefoons zijn opgeborgen. Dan ben je per dag veertig minuten kwijt, iets wat neerkomt op een bijna volledige les. Per dag.

Pasgeleden heb ik een experiment gehouden in een tweede klas havo, met daarin dertig leerlingen. Na negentien minuten bewust doelloos wachten kwam de laatste leerling erachter dat ik nog niet met de les begonnen was. Het was de aanleiding voor een waardevol klassengesprek met betrekking tot het telefoongebruik. Een soortgelijk interessant experiment kwam ik tegen in een blog van pedagoog en onderzoeker, Pedro De Bruyckere. Hij plaatste een foto van het experiment van een Amerikaanse lerares die tijdens een lesuur had bijgehouden hoeveel social media-berichten binnenkwamen, gedurende dat betreffende lesuur. De diverse vormen van social media werden op een groot blad genoteerd. Eronder werd het aantal binnenkomende berichten geturfd. De resultaten waren ongekend: er kwamen onder andere zo’n 165 mailtjes binnen, 65 Snapchatberichten, 210 Instagrammeldingen en ruim 360 appberichten. Daarnaast werden de leerlingen ook nog eens zo’n 32 keer gebeld. In één lesuur.

Ondanks dat ik voorstander ben van het gebruik van devices tijdens de les, ter verrijking van de les- en leerstof, ben ik me ook bewust van de ongekende afleiding van deze apparaten, die inmiddels overduidelijk niet meer weg te denken zijn uit onze huidige tijd. Dat moeten we ook niet willen, met het oog op de aanstormende technologische revolutie en hightech toekomst. Inzetten op bewustwording rondom dit thema is blijkbaar, mede door de beschreven onderzoeken en (persoonlijke) experimenten, hard nodig om onze effectieve onderwijstijd te beschermen én te voorkomen dat leerlingen (grotendeels) mede door hun mobieltje afstromen naar een lager niveau, uitvallen of persoonlijke problemen van andere aard ontwikkelen. Dit kan het onderwijs niet alleen. Ouders en opvoeders zijn onze directe partners hierin. Ik ben er hierbij dan ook nog altijd van overtuigd dat goed voorbeeld, ook goed doet volgen.