Slagkracht van de overheid moet hoog op de formatie-agenda

Een sterke overheid kan niet zonder kwalitatief competent overheidspersoneel. Ambtenaren die hun politieke bazen goed en competent kunnen adviseren en ondersteunen bij de uitvoering van hun beleid. Zoals in iedere crisis komen zwakke plekken in elke organisatie in zo’n situatie transparant bloot te liggen. Dat geldt voor het bedrijfsleven en bij de overheid. Veel discussie is er al geweest over de bestuurscultuur en macht en tegenmacht. Zaken die in het formatieproces uitgebreid besproken zullen worden. Toch mag niet voorbij worden gegaan aan de belangrijkste oorzaak van de problematiek met betrekking tot de aanpak en bestrijding van de coronacrisis, en de daaraan gekoppelde deelproblemen. Zoals de aanpak, organisatie en uitvoering van bijvoorbeeld het vaccinatiebeleid.

Falende ambtelijke organisaties en incompetente ambtenaren! Die een fors maatje te klein zijn om grootschalige en complexe problemen waar Nederland mee te kampen heeft adequaat te doen oplossen. Wel hardwerkende ambtenaren. Maar met hard werken alleen kom je er niet. Zeker niet als de kwaliteit en competenties voor de opgedragen taken en verantwoordelijkheden ontbreken op sleutelposities in het overheidsapparaat. Zoals zo pijnlijk naar voren kwam als leden van het OMT soms het corona-overheidsbeleid subtiel in de media gingen bijstellen als deze topprofessionals dat vanwege hun ervaring en kennis nodig achten. Maar ook de ervaringen van oud-coronagezant Sybesma staven dit immens grote probleem van een slagkracht missende overheid. Vanwege een bedenkelijk competentie niveau van ons ambtenarenapparaat.

De toeslagenaffaire en andere heikele politieke dossiers maken duidelijk dat het gebrek aan slagkracht, kwaliteit en competenties bij het overheidsapparaat al ruim voor de coronapandemie aanwezig waren. Alleen het was nog niet transparant genoeg. Mede veroorzaakt door de bedenkelijke rol van ambtenaren om hun falende politieke bazen uit de wind te moeten houden. Waarbij compleet zwartgelakte dossiers plichtmatig werden verstrekt. Als daar door hun politieke bazen om werd gevraagd. Loyaliteit die het won van integriteit bij deze ambtenaren als 4 e macht!

Tjeenk Willink doet er verstandig aan om ook veel aandacht te schenken aan de kwaliteit en competenties van deze 4 e macht. Want ook al zou er serieus werk gemaakt worden van een verandering van de bestuurscultuur en het borgen van tegenmacht, dan zet dat nog geen zoden aan de dijk als de ondermaatse aangetoonde kwaliteit van ambtenaren niet een forse upgrade zal ondergaan. Niet door intern met taken en functies te rouleren. Zoals tot nu toe gebruikelijk is. Wel door in te zetten op een reorganisatie van het overheidsapparaat. Alsmede om voor strategische sleutelposities ook de blik extern te richten. Op kwalitatief en competent sterke kandidaten die in het bedrijfsleven hun sporen ruimschoots hebben verdiend.

Dan kunnen burgers ook weer vertrouwen dat toezichthouders en inspecties hun werk goed doen. Ambtenaren ook verder kijken dan de waan van de politieke dag en de overheid een volwaardige sparringpartner wordt voor professionals in het bedrijfsleven. Dan zou bijvoorbeeld het gehele logistieke proces van het vaccinatie beleid een stuk soepeler verlopen zijn. Vanwege een goed op elkaar afgestemde publieke en private samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven.