Sluiting Griekse omroep: chaos, ook in de media

Over de sluiting van de ERT (Griekse Omroep) doen de meest uiteenlopende verhalen de ronde. Het meest hardnekkige is wel dat de Griekse regering een wit voetje wilde halen bij de Trojka (EU, ECB en IMF), dat sinds 2010 de Grieken het meest harde en onmenselijke bezuinigingsbeleid in de geschiedenis van de EU door de strot heeft geduwd. Dat het IMF onlangs een opzienbarend Mea Culpa heeft uitgesproken en heeft erkend dat ‘er foute berekeningen zijn gemaakt’ , ‘de bezuinigingen averechtse resultaten hebben gehad’ en ‘het Griekse volk en de economie onnodig hebben geleden’ verandert niets. Eind 2013 moet Griekenland 4000, eind 2014 15.000 ambtenaren ontslaan en wederom miljarden besparen.

Wit voetje De premier heeft de ERT per decreet, ondertekend door de president, doorgevoerd. Zonder debat in het parlement. Het was een eenzijdige beslissing van premier Samaras van de conservatieve partij NEA DEMOKRATIA, zonder overleg met zijn sociaaldemocratische coalitiepartners PASOK en DIMAR. En zo bespaart Griekenland nu in één klap 300 miljoen euro en stuurt het 2.656 ambtenaren naar huis.

De regering zelf ontkent het wittevoetjesverhaal en ook Europees commissaris voor Economische en Monetaire zaken Olli Rehn was er als de kippen bij om te verklaren dat de Europese commissie niet ‘zelf om sluiting had gevraagd. Maar de beslissing om de ERT te sluiten kwam vlak nadat een poging van de regering om onder druk van de Trojka de Greek Gas Cooperation te privatiseren, faliekant was mislukt. Dat geeft te denken. Was het een noodgreep? Paniekvoetbal? Een poging om de aandacht van de mislukte gasprivatisering af te leiden? Niemand weet het zeker.

Proefkonijnen Één ding staat als een paal boven water: de sluiting van de ERT schendt elke democratische wet en waarde. Dat de Griekse regering niet in staat was om ‘omroephervormingen’ enigszins fatsoenlijk en op democratische wijze door te voeren, is symptomatisch voor de staat van het land. Tot nu toe zijn Griekse ambtenaren wel 40 tot 50 procent op hun salarissen gekort, maar van ontslag verschoond gebleven. De 1,3 miljoen werklozen die Griekenland nu telt komen vooral uit de privé sector. Wat als het sluiten van de ERT een precedent schept? Wat als de ERT-ambtenaren proefkonijnen zijn? Dan zullen tienduizenden ambtenaren van andere Griekse staatsinstellingen die op het programma staan geprivatiseerd of hervormd te worden, op dezelfde ondemocratische wijze hun baan kunnen verliezen. Dat in het ambtenarenapparaat gesneden moet worden is duidelijk. Maar het gaat om de manier waarop.

Dievenbende Een ander verhaal is: de voorgaande regering en de huidige van Samaras hebben de ERT drie jaar de tijd gegeven om zichzelf te reorganiseren, van rotte appels te ontdoen en de verregaande corruptie te bestrijden. Het was immers al decennia een publiek geheim: de ERT was een frauduleuze dievenbende (managers besteedden ERT-producties tegen veel te hoge prijzen uit aan bedrijven van familie of vrienden en staken zo zelf ook geld in eigen zak), puilde uit van politiek benoemde baasjes en directieleden (iedere nieuwe regering van links of rechts deelde extreem goed betaalde ERT-baantjes uit aan vriendjes en vriendinnetjes), kostte voor wat het produceerde het absurde bedrag van 300 miljoen euro, had extreem lage kijkcijfers en slechts een marktaandeel van 10 procent.

De ERT-directie bleek echter niet in staat tot ‘zelfreiniging’, want deze of gene ‘manager’ weigerde haar of zijn privileges op te geven, en de ‘lagere’ Griekse ERT-werknemers staakten om de haverklap tegen eventuele ontslagen. Alles zat muurvast. Premier Samaras kreeg er een punthoofd van. ERT-werknemers zijn voor de Griekse wet namelijk ambtenaren. Die kan je niet zomaar ontslaan. Door functies op te heffen kan dat wel. Door de stekker uit de hele ERT te trekken, is de regering in één klap van 2656 moeizame en slepende ambtenarenontslagprocedures af.

Samaras stelde om zijn beslissing te rechtvaardigen ‘dat de ERT een haard van ondoorzichtigheid, wanbestuur en corruptie is’  en meldde dat een nieuwe omroep, met slechts duizend werknemers die officieel geen ambtenaar meer zullen zijn, voor maar 100 miljoen in augustus een doorstart zal maken. Toe maar. Voor een leek klinkt dit niet onredelijk. Er zijn zelfs veel Grieken die zeggen: goed zo, iedereen weg, met een schone lei beginnen, dit is de enige manier in dit hopeloze land.

Schone lei? Maar Samaras’ uitspraak is voor iedereen die er een beetje meer van af weet  niet alleen de ironie ten top, maar ronduit misleidend. In de eerste plaats doen zijn regering en ook het parlement niet voor de ERT onder als het gaat om ‘gebrek aan transparantie, wanbestuur en corruptie’. Bovendien heeft hij zelf toen hij premier werd in juni 2012 maar liefst 28 mensen op het hoogste directie niveau tegen extreem hoge salarissen bij de ERT aangesteld.

Flagrant is het voorbeeld van ene Mattina Retza, ooit werkzaam bij een regionale radio-omroep, die voor 4000 euro per maand de pr van de ERT mocht doen, maar volgens de overlevering nooit een voet in haar kantoor heeft gezet. Of van een directeur van een voetbalclub, die opeens tot ERT-baasje werd benoemd, terwijl hij niets van media wist.

Kreeg Samaras een punthoofd van zijn eigen marionettenpoppen? Was er sprake van muiterij? Heeft hij de verkeerde mensen aangesteld? Ook daar lees je niets over. En de hamvraag is: zal er sprake kúnnen zijn van ‘een schone lei’? Wie garandeert dat de nieuwe omroep in afgeslankte vorm niet corrupt en wél onafhankelijk zal zijn?

Minste van alle kwaden Ondertussen hebben de Grieken die bar weinig naar de ERT keken – behalve de  expats in het verre buitenland van de Griekse diaspora – ‘hun’ omroep weer ontdekt. Met tienduizenden demonstreren ze in Athene en Thessaloniki. Ze vergeten gemakshalve dat de ERT een doorgeefluik was van hun eigen corrupte politici (journalisten die kritiek hadden op ministers of parlementariërs werden gedegradeerd of ontslagen), buitengewoon nationalistisch (de wereldberoemde documentaire ‘Cry from the Grave’ over de slachting in Srebrenica is overal op de buis geweest, zelfs in Servië, maar niet in Griekenland omdat de meeste Grieken zich nog steeds solidair voelen met, Karadzic, Mladic en wijlen Milosevic en nog steeds niet erkennen wat er in de oorlog in Joegoslavië werkelijk is gebeurd) en heel, heel erg ouderwets (de ERT zond voortdurend slecht gemaakte, DDR-achtige folkloristische reportages uit met veel Griekse volksdans  en herhaalde eindeloos de kinderachtige Griekse zwart-wit films van de jaren vijftig, hetgeen echter door een bepaald publiek enorm werd gewaardeerd).

Exit ERT? Dat raakt de Griek in zijn hart, ondermijnt zijn cultuur, ontneemt hem zijn identiteit. De volkswoede is groot, ook al keek bijna niemand. ‘Het is een prutsomroep, maar blijf er met je poten vanaf’. Nu is Griekenland inderdaad overgeleverd aan de afschuwelijke commerciële zenders van Griekse mediatycoons met hun beyond-Berlusconi bagger op tv. Catch 22: van alle tv kwaden was de ERT, ondanks alle gebreken, de minst kwade. Want onder de frauderende politiek benoemde directie, werkte een handjevol integere en bekwame journalisten, redacteuren en technici. Die zijn nu genadeloos geofferd.

Overigens hebben alle eigenaren van de Griekse commerciële zenders íets te maken met de beruchte Lagarde Lijst: de lijst met namen van Griekse burgers die bankrekeningen op een Zwitserse bank hebben en potentiële belastingontduikers zijn, de lijst die de Griekse minister van financiën ooit van Christiane Lagarde herself  heeft gekregen en vervolgens drie jaar lang ‘kwijt is geraakt’, de lijst die ten slotte onderzoeksjournalist Kostas Vaxevanis in handen kreeg en publiceerde, waardoor diezelfde minister van financiën nu door een Griekse parlementaire enquête commissie wordt onderzocht, omdat hij de lijst zoek had gemaakt en ervan verdacht wordt namen van zijn eigen familie van de lijst gehaald te hebben.

Persvrijheid Wat er ook over gezegd wordt, iedereen is het erover eens dat de sluiting van de ERT weer een klap is in het gezicht van de Griekse persvrijheid – het land is vorig jaar wederom 14 plaatsen gezakt op de persvrijheid index. De oproerpolitie is dinsdag de gebouwen van de ERT in het hele land binnengedrongen om letterlijk de stekkers uit de zenders te trekken. Na middernacht moesten de zendmasten van het centrale omroepgebouw in Athene het ontgelden. Taferelen die menigeen aan de junta deden denken.

Vanuit binnen- en buitenland regent het dan ook steunbetuigingen aan de ERT-werknemers, die de ERT-gebouwen bezet hebben en via internet blijven uitzenden, met dank aan de EBU en de Griekse telefoonmaatschappij OTE. (Dat laaste is geestig, want de OTE is  één van de weinige staatsinstellingen die inmiddels geprivatiseerd is.)

Donderdag kondigde Samaras pompeus in een persconferentie aan dat de nieuwe omroep NERIT zou gaan heten: New Hellenic Radio Internet and Television. Die zal ‘modern en transparant zijn en aan internationale maatstaven voldoen’. Maar wat bleek? De premier had verzuimd de domeinnaam nerit.gr te laten registreren. Troktiko, een Grieks nieuwsblog heeft dat prompt wel gedaan. Surf je daar naartoe, dan wordt je meteen verbonden met de illegale uitzendingen van de protesterende ERT-bezetters. Het geeft aan hoezeer de regering de regie kwijt is.

Schoonmaker Kostas Vaxevanis, die de maandag vóór de Griekse tv op dinsdag op zwart ging voor het gerecht werd gedaagd omdát hij de Lagarde Lijst publiceerde, heeft zijn eigen analyse. Volgens hem was premier Samaras – in het geheim wel degelijk gesteund door de coalitiepartijen PASOK en DIMAR – al begin dit jaar van plan de ERT te sluiten. In maart 2013 stelde hij geruisloos ene meneer Manalis bij de ERT-directie aan, een effectenhandelaar, een bankier, een stroman uit de financiële sector. Deze zelfde man is nu door Samaras aangesteld als de ‘schoonmaker’, de man die een nieuwe omroep met gezonde financiën moet opzetten.

Het beviel de premier niet dat sinds de verkiezingen vorig jaar steeds meer ERT-journalisten en redacteuren kritische geluiden ten aanzien van de regering lieten horen. Kostas Vaxevanis kan er zelf over meepraten. Hij had als buitenproducent een contract met de ERT voor de afname van 36 reportages. Omdat de meeste gingen over schandalen rond Griekse ministers, parlementariërs en bankiers, zijn er maar 12 uitgezonden en verwees de directie de rest naar de prullenbak. Daarom is hij opgestapt en heeft hij zijn eigen blad HOT DOC – dat de Lagarde Lijst naar buiten bracht – opgericht.

Regeringscrisisje spelen Te veel naar Samaras’ zin was de ERT het eens met standpunten van SYRIZA, de nieuwe radicaal-links-sociaal-democratische partij, een rijzende ster aan het firmament van de Griekse politiek. SYRIZA behaalde een enorme verkiezingswinst en is nu niet alleen een aartsvijand van Samaras’ NEA DEMOKRATIA, maar ook van de tanende PASOK en kleine DIMAR, die steeds meer kiezers verliezen aan radicaal links. De drie regeringspartijen spelen volgens Vaxevanis een spelletje. Ze doen net of er geen overleg was, PASOK en DIMAR veinzen verontwaardiging over het feit dat Samaras ‘solo’ ging.

Daarom is er nu sprake van een zogenaamde regeringscrisis en  ‘dreigen nieuwe verkiezingen’. Daar windt iedereen zich dit weekend zoals het hoort over op. Maandag is er een overleg tussen de ‘stoute’ Samaras en zijn ‘boze’ coalitiepartners. Maar omdat het land zich geen verkiezingen kan permitteren, zal iedereen de rijen sluiten. En zo zal de ERT ‘in het landsbelang’ met keurige achteraf-steun van de ogenschijnlijk dwarsliggende coalitiepartijen gesloten blijven. In ruil daarvoor zal Samaras aan enkele voorwaarden van zijn coalitiepartners moeten voldoen. En klaar is kees. Hoe zal die nieuwe omroep er uit zien? Is er enige hoop dat ze beter zal functioneren dan de ERT?

Vaxevanis over de telefoon: “Die nieuwe omroep is nu al een farce. Ze zal nu louter bestaan uit mensen die slaafs naar de pijpen van de regering dansen. In de oude ERT deugden de directies niet, maar er werkten tenminste een paar goede journalisten en programmamakers. Augustus is totaal niet haalbaar. Maar wat doet het er toe? Ieder ander of kritisch geluid is nu per definitie in de kiem gesmoord. Dit gaat niet alleen om onze omroep, dit gaat over onze democratie, en die is echt in gevaar.”