Somber niet, lees!

Om de zoveel tijd – maar meestal rond de Boekenweek – roeren wij ons, lezers en schrijvers en andere belanghebbenden van het boekenvak. Het gaat slecht, alles daalt altijd ‘drastisch’. Ik ben maar weer eens in het krantenarchief gedoken. Zoek op het trefwoord ‘boekverkoop’ sinds de jaren 60 en het is raak. Het ene jaar ging het nog slechter dan het andere, hoewel het dan weer beter ging dan tien jaar ervoor. Moeten we onze focus niet eens verleggen?

Het duizelt mij na het bestuderen van al die cijfers. Steeds hanteert het journaille andere bronnen en data. Uit de losse pols: in 1985 rept het CPNB van ‘30,3 miljoen verkochte boeken’. In 1990 werden in totaal ‘26,8 miljoen exemplaren’ verkocht. Wie de cijfers van 2012 bestudeert, komt tot het schokkende inzicht dat we maar liefst 43,5 miljoen exemplaren kochten! In 1993 waren er 1528 erkende boekhandels; in 2012 toch echt meer: 1660. Wel minder dan in 2008 (1780), maar toch. Sinds 2000 schommelt het aantal bibliotheekvestigingen tussen de 1060 en 1130, veel meer dan de 925 vestigingen in 1980.

Flauw. Dit is boekhoudkunde. Er is wel degelijk iets aan de hand. Feit blijft dat wij, al die journalisten, schrijvers, uitgevers, verkopers, docenten Nederlands en andere druktemakers, er een handje van hebben om het steeds af te zetten tegen iets dat achter ons ligt en dat we steeds roepen dat het kommer en kwel is. Dat heeft, toegegeven, een voordeel.

We zetten ‘het boek’ als abstract gegeven op de agenda. Er heerst maatschappelijke onrust onder de boekenliefhebbers. Zelf koop ik als lezer offline anders dan online. Ik houd van toeval, van bladeren en door bakken neuzen en van tips en opmerkingen van de verkoper. Dat kun je allemaal prachtig laten cureren door digitale adviesapps, maar geef mij de fysieke winkel en de verkoper maar. Maar natuurlijk bestel ik ook gewoon online.

Dat ben ik als lezer. Mij maakt het als schrijver geen zier uit hoe een lezer zijn boek krijgt, als hij er maar op enige manier voor betaalt, direct of indirect. Als hij een ‘afgeschreven’ exemplaar vindt in een bibliotheek voor een dumpprijs, is dat ook best. Niemand verdient er meer aan, maar een lezer krijgt toch een verhaal waar ooit al voor is betaald. Ik vind dat wel wat hebben. En CPNB geeft er echt geen klap om dat ik bij een antiquariaat een mooi tweedehands exemplaar van de verhalen van John Cheever koop.

Hoe kunnen we de rampspoed en de neergang stoppen? Maak niet zozeer alleen het boek, als wel ‘lezen’ gemeengoed. In alle soorten en maten. Digitaal, analoog, kort, lang, thriller, sportboeken, poëzie: gedrukte tekst kan troost en vermaak bieden. In het onderwijs en in de politiek gaat het wel steeds over de eisen en de restricties van ons taal- en rekenonderwijs, maar aandacht voor lezen als positieve beleving is nihil.

Een florerende leescultuur gaat verder dan een somber stuk over Polare in het economiekatern, met zo’n stemmige foto met rolluiken (wanneer was ú trouwens voor het laatst in zo’n vestiging?).

Schrijver Arthur Japin ‘mocht’ niet mee van Mark Rutte naar Rusland. De premier belde wel met Gordon na de ontmoeting met Poetin. Had een statement gemaakt en als de wiedeweerga de polemiek van Japin hier in het Nederlands en daar in het Russisch laten distribueren (desnoods met een lederen kaft eromheen). Dan maak je lezen tot een nationale vaardigheid, en geef je het voorbeeld voor een natie. Konden de premier en de koning thuisblijven, scheelt weer druk- en distributiekosten.

Een boek is meer dan een kaft met een streepjescode, het draagt onze (en andere) culturen uit. Volgens mij meer dan een strak schaatspak in den vreemde – maar het kan er overigens prima naast. Een lezende natie is een denkende natie, is een verstandige natie.

Als je dat uitdraagt, gaat vanzelf alles weer stijgen, toenemen en groeien. Zijn alle belanghebbenden op de markt ook weer blij. Dit artikel verscheen op de website van Thomas van Aalten