Opinie 8 april 2015
1.863
37
Esther-Mirjam Sent

Hoogleraar Economie

Esther-Mirjam Sent is hoogleraar Economische Theorie en Economisch Beleid aan de Radboud Universiteit Nijmegen en lid van de Eerste Kamer voor de PvdA. Hiervoor doceerde zij aan de University of Notre Dame in de Verenigde Staten en is zij visiting fellow geweest aan de London School of Economics en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Haar onderzoeksinteresses omvatten de geschiedenis en filosofie van de economische wetenschappen alsmede de economie van de wetenschap hetgeen onder andere is uitgemond in twee boeken: The Evolving Rationality of Rational Expectations: An Assessment of Thomas Sargent's Achievements (Cambridge University Press, 1998), waarvoor zij de Gunnar Myrdal-prijs ontving, en Science Bought and Sold: The New Economics of Science (University of Chicago Press, 2002, samen met Ph. Mirowski). Zij is tevens mede-redacteur van de Journal of Institutional Economics. Recentelijk zijn haar onderzoeksinteresses uitgebreid naar gedragseconomie, experimentele economie en economisch beleid. Esther-Mirjam Sent is in 1994 gepromoveerd aan Stanford University in de Verenigde Staten.

Sombere mensen houden groei economie tegen

Sinds kort huppel ik naar de voordeur, want de economie lijkt de weg omhoog te hebben gevonden

Tot voor kort liep ik met het lood in de schoenen naar de brievenbus voor de krant, anticiperend op schreeuwende krantenkoppen met negatief economisch nieuws. Sinds kort huppel ik naar de voordeur, want de economie lijkt de weg omhoog te hebben gevonden.

De economie groeit, de koopkracht stijgt en werkzoekenden vinden weer een baan. Er wordt geïnvesteerd in onderwijs, zorg wordt eindelijk in de buurt georganiseerd en huizen worden weer verkocht en verbouwd. Ja, zeggen de sombermannen dan, wacht maar af, want voor je het weet gaat het weer de verkeerde kant op. En helaas zijn de sombermannen gebruikelijk in de meerderheid.

Leg, bijvoorbeeld, de volgende situatie aan mensen voor. Een bedrijf maakt kleine winsten. Het bedrijf bevindt zich in een stad die gekenmerkt wordt door een recessie met substantiële werkloosheidscijfers. In het eerste scenario is er geen inflatie en besluit het bedrijf om salarissen met 7 procent te verminderen. In het tweede scenario is er 12 procent inflatie en besluit het bedrijf de salarissen met 5 procent te laten stijgen.

Dan blijken mensen het eerste scenario aanzienlijk oneerlijker te vinden, terwijl de inkomensachteruitgang in beide situaties 7 procent bedraagt. De reden is dat negatieve zaken als verliezen, neergang en daling ons gevoelsmatig harder raken dan dat positieve zaken als winsten, bloei en stijging door ons worden gewaardeerd.

Oftewel, worden we overspoeld met negatieve economische berichtgeving, dan beïnvloedt ons dat meer dan het positieve economische nieuws dat we nu in de kranten lezen. Daarmee worden negatieve economische ontwikkelingen versterkt, terwijl dat bij positieve economische ontwikkelingen veel minder het geval is.

Volgens mij zit Johan Cruijff er met zijn nadelen en voordelen in dit geval dus naast.

Deze column verscheen ook op Voxweb

Fit

Esther-Mirjam schreef onder meer: Fit, verbeter de conditie van uw organisatie


Volg Esther-Mirjam ook op Twitter

Geef een reactie

Laatste reacties (37)

  3. PeterMiddle
    Oh..

    En ik maar denken dat we nog steeds een zeer magere economische groei hebben, dat de vermogenspositie van de banken- ondanks de massale toestroom van geld van de burgers- nog steeds mager is en dat ze nog steeds te groot zijn om failliet te laten gaan.
    Dat de inkomensongelijkheid nog steeds toeneemt en dat de onderverdeling in opgeleid en niet opgeleid- tot voorwaarde gemaakt om binnen dan wel buiten de maatschappij te vallen- in beton is gegoten met de afschaffing van de studiebeurs..

    Gelukkig ligt het aan die paar sombere mensen…

    Ik vond de staat van ons land- niet in de minste plaats door de symbiose tussen de onderbuik faciliterende, maar uitsluitend naar kijkcijfers hunkerende media en de onderbuik faciliterende, maar uitsluitend naar zetels hunkerende politici- zo verschrikkelijk overeenkomen met de staat van de wereld die zo veel tekenen vertoont van een in brand staande wereld (Oekraïne, Midden Oosen, Azie, Afrika…)

    Het faciliteren van de onderbuik door media en politiek, dus het eindeloze inhakken op andere mensen als: Marrokanen, veehouders, moslims, uitkeringstrekken, bankdericteuren, sombere mensen, d66 rechters, dus zeg maar op iedereen

    is dus eigenlijk tot iets heel moois aan het leiden..

    Ik wou dat het avond was, kon ik rustig gaan slapen..

    Grtz
  6. LinkeLoetje
    Geachte mevrouw Esther-Mirjam Sent, is de gedachte wel eens bij U op gekomen dat de consument geen geld kan uitgeven dat hij niet heeft?

    En dat deze consument nu minder kan kopen dan vóór 2008, omdat de limiet van diens kredietmogelijkheden overschreden is,

    plus dat deze nu bovendien de rente moet betalen over het geleende bedrag, zodat die rentebetaling dus ten koste gaat van de feitelijke koopkracht?

    Als U daarbij in aanmerking dat gemiddeld genomen de lonen niet zijn gestegen, maar gedaald en het aantal werklozen is toegenomen,

    dan denk ik dat U Uw vriendje Mark Rutte zult moeten meedelen dat de illusie die U probeert te scheppen helaas te ver verwijderd is van de realiteit

    en dat het feit dat de prijzen van de aandelen stijgen zonder dat een stijging van de productiviteit daartoe aanleiding geeft,

    er op wijst dat de VVD en U mooie gekleurde bellen aan het blazen zijn, die op springen staan.
    1. pietdeg
      “En dat deze consument nu minder kan kopen dan vóór 2008, omdat de limiet van diens kredietmogelijkheden overschreden is”

      Je blik op de consument is nogal beperkt tot een klein deel ervan. De meeste last die een groot deel van de bevolking van de crisis heeft gehad is de angst dat die ook hen zou treffen in de vorm van werkloosheid en dergelijke. Daarom zijn ze miljarden en nog eens miljarden minder gaan consumeren en hebben ze extra buffers aangelegd en extra afgelost op hun hypotheek. Als de angst onder die groep afneemt en ze minder gaan oppotten en meer gaan uitgeven, dan geeft dat de economie een enorme opkikker.

      Niet dat dat het verstandigste is wat ze kunnen doen (het idee om toch maar wat meer buffers aan te houden is zo gek nog niet) maar je ziet nu al dat de huizenverkopen en de huizenprijzen aantrekken. Alleen maar omdat ze verwachten dat het ergste nu wel achter de rug is en inschatten dat de prijzen nu op zijn gunstigst zijn.
    2. arieroos
      [Je blik op de consument is nogal beperkt tot een klein deel ervan. De meeste last die een groot deel van de bevolking van de crisis heeft gehad is de angst dat die ook hen zou treffen in de vorm van werkloosheid en dergelijke. Daarom zijn ze miljarden en nog eens miljarden minder gaan consumeren en hebben ze extra buffers aangelegd en extra afgelost op hun hypotheek. Als de angst onder die groep afneemt en ze minder gaan oppotten en meer gaan uitgeven, dan geeft dat de economie een enorme opkikker.]

      Blijf jezelf maar voor de gek houden, Piet …
    3. pietdeg
      “Blijf jezelf maar voor de gek houden”

      Dus ik verzin het dat alleen al de klanten van de drie grote banken vorig jaar zo’n 9 miljard extra hebben afgelost op hun hypotheek? Wie houdt zichzelf nu voor de gek?
    4. LinkeLoetje
      Als je nu -geheel tegen je gewoonte in- eens een link zou geven, zodat we kunnen zien in welke context die bewering werd gedaan, dan konden we ons een oordeel vormen.

      Nu moeten we steeds dat fact-free geouwehoer van jou op je woord geloven.
      En -het spijt me dat te moeten zeggen- maar zoveel krediet geniet je hier bijna bij niemand.
  7. MarcKaptijn
    Wat ik dan weer ironisch vind aan dit verhaal is dat aan de ene kant neoliberalen ons wil doen geloven dat de economie gebaseerd is op rekenkundige wetmatigheden, maar dan moeten we van deze mevrouw wel vrolijk blijven, anders is dat slecht voor de economie. Zij maakt hiermee het academische equivalent van Rutte’s pleidooi om “gewoon die nieuwe auto te kopen”. Mevrouw is kennelijk (net als Rutte) zo ver van de werkelijkheid verwijderd dat zij niet doorheeft dat je met haar inbreng je de neoliberale economische “wetenschap” volledig onthuld voor wat het is: wensdenken die niets heeft met de realiteit. Waarvoor dank mevr. Sent.

    Maar ik denk niet dat ik uw boek ga lezen…
    1. CliffClavin1993
      Van harte met je eens, Marc –

      mevrouw Sent is kennelijk ook geheel ingepalmd door de infectueuze ziekte die neoliberalisme heet.

      Symptomen: ijlen, koortsig dromen over dingen die je per sé wil hebben, over geld dat vanzelf prolifereert, over kopen kopen kopen, erge gevallen laten het ‘Dagobert Duck By Proxy’-syndroom zien, waarbij de patiënt zelf de hele dag alleen maar geld telt, terwijl anderen moeten lijden door zijn hebzucht, en hiervoor zijn dan duurbetaalde therapeuten nodig, die dit lijden zeggen te kunnen verlichten, wat niet waar is, maar rijk worden ze er wél van.

      Het kan geen toeval zijn dat dit stuk ook op de website van Vox, het Nijmeegse universiteitsblad, staat. Vox is de glossy en totaal kritiekloze, brave opvolger van wat lang geleden ‘KU-Nieuws’ heette, en daar konden nog wél sceptische stukken in gepubliceerd worden. Bij Vox is het altijd leuk. Opgefleurd met prachtige foto’s, blije stukjes over hoe mooi buitenlandse studenten de Radboud Universiteit vinden, en hoe goed het allemaal wel niet gaat op de ‘uni’.

      Kortom: heel neoliberaal.

      (PS: mevrouw Sent stelt me hier zeer teleur, want ze is wel degelijk in staat om aardige bijdragen te leveren, en ze houdt van de auteur Garrison Keillor, in mijn ogen een pré.)
    3. Alienvspredator
      Het merendeel van de mensen hebben het nog vrij aardig en kunnen zich de luxe veroorloven om bv..”we kunnen dit jaar niet op wintersport..boehoe..te klagen.
      Het word anders wanneer je niks meer hebt.Het kost dan teveel energie om ook nog eens te klagen en te janken.
      De enige plek waar ik nog terecht kan voor een warm gevoel ben ik zelf.
      Ik gun een ander alles ..echt..er is meer dan eens tegen me gezegd dat ik te goed ben voor deze wereld.
      Mijn beste vriend zat in een vergelijkbare situatie…nog een beetje erger zelfs.Hij kon het niet meer aan en heeft zichzelf van het leven beroofd.
      Misschien kunnen mensen zoals bv Piet waarvan ik inschat dat hij het best een beetje voor elkaar heeft het opbrengen om zich eens echt te verdiepen in een ander.
  8. Armagaddon
    >>> Esther-Mirjam~~ Sent Hoogleraar Economie…???

    >>> Mag best zo inderdaad zijn, maar m.i. is schrijfster ook reeds geïnfecteerd door het neo(fatale) liberale verdwazing en gespelde optimisme….koop toch eens….remember…??

    >>> Dat typisch in een neo(fatale) liberale reflex, de schuld bij anderen zoekt ( en schijnbaar ook vindt..??) door het wegwuiven/wegschuiven van de oorzakelijke gevolgen, van de huidige politieke en economische waarom mensen zeer terecht zo denken….serious smile

    >>> Remember zelfs de politiek gaf aan, dat een kleine voorzichtige opleving te danken was an de export en neit voor niets dat wij allen gebombardeerd wordenmet reclame materialen en enorme kortingen…een teken aan de wand hoe het werkelijk is gesteld en ontwikkeld heeft, niet bepaald hoopgevend/optimistisch na het misdadig debacle van de politiek en baken met het opportunistische gevolg de kredietcrisis…!!
  9. jstroosm
    Sombere mensen houden groei economie tegen.

    De huidige neoliberale economie maakt
    mij somber over economie, een wetenschap,
    en ook somber over de wetenschap zelf.

    Ik zou beginnen opgewekter over de economie
    te worden als PvdA economen de huidige economie
    weer eens fundamenteel kritisch zouden benaderen.

    Ik word namelijk niet graag bedrogen en belazerd.
    Niet door “het eerlijke verhaal” en
    niet door een top wetenschap.

    De neoliberale economie, deze top wetenschap,
    benadeelt stelselmatig gewone mensen en lageropgeleiden.
    Marginalisatie via optimalisatie. Hier en elders.

    Als we weer een fatsoenlijke maatschappij worden,
    dan word ik ook weer opgewekt en positief.

    Ik word niet positief om verkeerde ideologische redenen,
    omdat neoliberaal of rechts denken positiviteit eist.


    Woeki Hypo is gematigd liberaal.
  10. imbeciel
    Kunt u mij aanwijzen waar het beter gaat met de burgers ?
    U gaat maar huppeldepup naar de voordeur, alwaar u het positieve nieuws tot u mag nemen.
    Ik lees de leugens niet meer van kranten.
    Ik ben zeer somber.
    En dan denk ik aan, opgeblazen beurzen, deflatie, grondstofprijzen en de situatie Griekenland.
    Ik kijk in mijn beurs en zie dat ik steeds minder te besteden heb, gemeentelijke belastingen, verzekeringen etc.
    Ik zie een financieel systeem wat failliet is.
    Ik zie een globalisatie welke geen strobreed in de weg wordt gelegd.
    Ik zie een regering die de democratie niet belangrijk vindt, oppositie partijen idem.
    Ik zie een EU die steeds de verkeerde maatregelen treffen op het verkeerde tijdstip en ondemocratisch is.
    Ik zie een gedrocht als de Euro die als breekijzer gebruikt wordt om tot een politieke unie te komen, ondanks het afwijzen per referendum van de bevolking.
    Ik zie een EU die helemaal niks geeft om haar Griekse burgers, uiteraard voor multinationals kan de loper uit.
    En tenslotte zie ik TTIP, de vervolmaking van de dictatuur.
    U bent hoogleraar ?
    Steek uw kop maar in het zand als een struisvogel, zoals zoveel economen.
  12. PaddyPower
    Beetje een slecht voorbeeld imo. Ik heb liever de salarisverhoging, want dat maakt voor mijn persoonlijke situatie zeker wel uit. Mijn vaste woonlasten blijven immers gelijk, dus blijft er per maand meer over. Inflatie betekent niet dat alle producten evenveel duurder worden. Dus daar kan ik zelf ook rekening meehouden door mijn inkoopgedrag (deels) aan te passen.
    1. Raven63
      Je hebt waarschijnlijk een koopwoning, hè? Want de vaste lasten voor huurders gaan per 1 juli alweer te veel omhoog. Ook veel sombere mensen die merken dat hun huur boven de grens komt waarover nog huurtoeslag gegeven wordt. Waardoor hun netto besteedbaar inkomen nog verder achteruit gaat. Er zijn geen goedkope(re) huurwoningen en geld om te kopen is er ook al niet, noch genoeg inkomsten om een geliberaliseerde woning te gaan huren. Deze mensen zitten vast… met steeds hogere vaste lasten.
  13. CharlesdeValois
    Volgens mij zou je een geschiedenis van somberheid moeten onderzoeken. En dan kom je misschien wel tot de conclusie dat het geen statisch begrip is. Vroeger was somberheid tov de economie stabieler dan nu. Veel meer vanuit het rpincipe dat een grafiek klopte. Maar nu, als je een glimmende folder in de bus krijgt dat het volgens de cijfers zo goed gaat, denk je toch, is dat wel zo?
    Sparen bijvoorbeeld dat zit in je gevoel, want dat deden als natie graag. Dat stond ook in de folders. Storten en je zag dat het nut had. Maar nu het dan zo goed gaat valt dat hoofstuk toch af, dus uitgeven maar. Maar ja je kan je geld maar een keer uitegeven en dan is het op.
  15. JoopSchouten2014
    Even wat feiten. Er is zo’n 20% ‘kapitaal’ verdampt. Mensen blijven bloeden voor falende banken in een roofkapitalistisch economisch schuldensysteem met een onderliggende geldbubble die groeit als nooit tevoren.

    Blijf vooral lachen.
    1. JoopSchouten2014
      Aanvulling.

      Om te begrijpen wat er met ‘economie’ wordt bedoeld is het verstandig deze te analyseren.:

      Het centrale begrip in zowat alle retoriek over de crisis is ‘de economie’. Het is de economie die in crisis is, en het is dan ook de economie die opnieuw moet aangejaagd worden. Drie opmerkingen horen hier bij.

      De economie wordt systematisch voorgesteld als een autonoom iets, dat volkomen los staat van de rest van de samenleving, en daardoor ook immuun is voor de wetten en behoeften van die samenleving.
      De economie wordt stelselmatig gebruikt als eenvoudig synoniem voor kapitalisme.
      En vaak nog iets specifieker, als synoniem voor bedrijven.
      Onthoud deze drie punten goed, en roep ze op telkens je het woord ‘economie’ hoort. Men zegt “de economie is in crisis”, en denk meteen “het kapitalisme is in crisis”; je hoort “we nemen economische relance maatregelen”, en je denkt meteen “we nemen maatregelen die het kapitalisme een relance moeten geven”; en je hoort “we moeten zuurstof aan onze economie geven” en je denkt “we moeten zuurstof (geld, dus) geven aan onze bedrijven”.

      Je hebt nu eigenlijk een analyse uitgevoerd. Want je begrijpt dat, telkens men het woord ‘economie’ gebruikt, men

      spreekt over een zeer specifiek economisch stelsel – dus over slechts een van een reeks mogelijke economische stelsels; het is niet om het even welke economie die in crisis is, wel de kapitalistische economie. Dat betekent dat de oorzaken daar moeten gezocht worden – in de structuren van het kapitalisme, en dat de oplossingen eveneens op dat niveau liggen.
      Tevens spreekt men over een zeer specifieke reeks economische actoren, ondernemingen, die vooral als begunstigde synoniem gesteld worden voor de ‘economie’. Inspanningen voor de ‘economie’ – een relancepact, een concurrentiepact – zijn dan ook geen inspanningen ten voordele van iedereen, wel ten voordele van een heel bepaalde belangengroep binnen de (echte) economie.
      En wat dat laatste betreft: als de economie zich heeft losgerukt uit de samenleving en weigert zich door die samenleving te laten sturen en beïnvloeden, dan weten we nu dat dit gelijk staat aan kapitalistische ondernemingen die zich aan elke vorm van sociale en overheidscontrole willen onttrekken, en dus niets minder dan de droom van Friedman en Hayek willen verwezenlijken: de enige echt relevante politieke kracht worden. Dit is een ideologische bevinding.
      De losmaking van de economie uit de samenleving – ik ga daar nog even op door – is een ideologisch standpunt; het heeft niets objectiefs, het is een machtsgreep die wordt voorgesteld als logisch en vanzelfsprekend. In werkelijkheid omvat de ‘economie’ immers de gehele samenleving, dat is: het hele samenspel tussen diverse actoren, zoals bedrijven en kapitalisten, de arbeidende bevolking, de consumenten, de overheden, de ambtenaren, de werklozen – dat samen is ‘de economie’. De economie vernauwen tot slechts diegenen die goederen en kapitaal verhandelen slaat nergens op, en indien men enkel die actoren steunt in een ‘economisch’ beleid, dan voert men een kreupel beleid. De ‘economie’ groeit dan, maar de samenleving verarmt. Ik ga daar straks wat dieper op in, want dat is precies wat er thans gebeurt.

      Bron.: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/11/04/let-op-je-woorden-een-kleine-handleiding-voor-de-tegenkracht
    2. AdrieK
      ‘De economie’ wordt vaak gezien als ‘de beurskoers keer het aantal aandelen’ – een waarde die totaal los staat van de wereld.

      ‘De economie’ wordt soms ook gezien als een geheimzinnige optelling van het aantal werkenden, uitkeringstrekkers, gemiddeld inkomen en wat een karretje vol boodschappen kost – vrijwel niet uit te rekenen en makkeijk te beinvloeden door de rekenaar.

      Hoe de mensch het allemaal ervaart is ook subjectief – hoe arm kun je zijn als je in je gezin drie iphone’s a veertig euro per maand kunt veroorloven?
      Hoe arm ben je als je ‘gratis’ eten bij de voedselbank krijgt, huursubsidie, zorgtoeslag en kinderbijslag, samen met een bijstandje?
      Hoe rijk ben je als je onder een plastic zak woont, nauwelijks eten krijgt en geen toekomst ziet, maar je gezin niet meer bedreigt wordt met verkrachting, verminking moord en oorlogen?
  18. pietdeg
    “Dan blijken mensen het eerste scenario aanzienlijk oneerlijker te vinden, terwijl de inkomensachteruitgang in beide situaties 7 procent bedraagt.”

    Dat is ook waarom regeringen zo graag naar het wapen van geldontwaarding grijpen. Dat levert veel minder gemekker op dan wanneer iedereen zichtbaar iets in moet leveren. Want dat is natuurlijk de grap: voor veel mensen is het onzichtbaar. Vandaar ook dat je die malle praatjes hoort over Griekenland dat de drachme maar snel in moet voeren, zodat die lekker in waarde kan dalen. Alsof de Grieken dan beter af zijn dan wanneer ze rechtstreeks op hun inkomen worden gekort.
    1. ratio
      Je mist een factor Piet. Bestaande verplichtingen. Mijn hypotheek ligt voor 20 jaar vast. En dat is een forse verplichting ten opzichte van mijn inkomen. Maar omdat de rente vast ligt, ongeacht wat de inflatie doet ben ik redelijk safe. Behalve als iemand mijn nominale salaris gaat korten. Dan kan ik mijn huis niet meer betalen.

      Verder ben ik het wel met je eens hoor, inflatie is lekker makkelijk voor politici. Maar er zit ook wel een voordeel aan boven deflatie, in termen van langlopende schuldverplichtingen die makkelijker nageleefd kunnen worden bij het 12%-5% scenario dan bij de 7% nominale loonkorting.
    2. pietdeg
      “Bestaande verplichtingen.”

      Daar tegenover staan je spaarcenten (inclusief je pensioen) die verdampen waar je bij staat.

      “Mijn hypotheek ligt voor 20 jaar vast. En dat is een forse verplichting ten opzichte van mijn inkomen. Maar omdat de rente vast ligt”

      Ook voor 20 jaar?

      De enige die echt beter af is is degene die alleen maar schulden heeft… de overheid bijvoorbeeld. En de fans van Piketty natuurlijk, want het nivelleert wel behoorlijk als het kapitaal van anderen verdampt.
    3. ratio
      De meeste mensen hebben meer hypotheekschuld dan dat ze spaargeld hebben (of in elk geval ik helaas wel). Wat er gebeurt met je pensioenen ligt er vooral aan waarin het wordt belegd. In een stelsel met 7% deflatie, wat doet dat met de rendementen van pensioenfondsen? Kan me niet voorstellen dat we daar blij van worden.
    1. AdrieK
      Veel schadelijker zijn degenen die de maatschappij grote schade toebrengen en zichzelf daarvoor met tonnen euro’s (laten) belonen.
  20. klontoosterbos
    Ik ben het wel eens met de conclusie dat we banger zijn voor slechte zaken dan blij met goede.

    Maar om dat nu op het 7% voorbeeld te herleiden is vreemd. natuurlijk heeft loonsverlaging een grotere impact dan de inflatie: op loon(sverlaging) heb je meer invloed dan op inflatie.