Speels polderen met Piet

Volgens mijn zoon Jochem (8) zijn Pieten zwart omdat zij door de schoorsteen komen. Zwart van het roet. “Maar wij hebben geen schoorsteen”, wierp mijn dochter Maartje (6) tegen. “Dan zijn ze zwart van de schoorstenen van andere huizen. Daar komen ze namelijk wel door de schoorsteen”, hield Jochem – inmiddels onderdeel van het jaarlijkse complot – vol. De nog in Sint gelovende Maartje keek mij vragend aan. Ik besloot Jochems verklaring zonder toelichting te bevestigen.

Vorig jaar werd de discussie over Zwarte Piet erg fel. Een bezwaarprocedure tegen de intocht in Amsterdam werd door de rechter afgewezen. Later mengde VN-consultant Verene Shepherd zich in de discussie toen zij de figuur van Zwarte Piet als racistisch betitelde. Ze noemde het Sinterklaasfeest een terugkeer naar de slavernij in de 21e eeuw. Uiteindelijk bleek Shepherd niet namens de VN te mogen spreken. Ook in 2014 gaat de discussie door.

Over de herkomst van Zwarte Piet bestaan meerdere verklaringen. De belangrijkste twee licht ik eruit. 1. Hij zou als schoorsteenveger roetzwart zijn geworden. 2. Hij zou een Ethiopische zwarte slaaf zijn die door de heilige Nicolaas op een slavenmarkt in Myra werd vrijgekocht.

Dat Sinterklaas voor witte Nederlanders geen racistisch feest is, staat voor mijzelf als een paal boven water. Maar dat een zwarte minderheid in met name de Randstad het kinderfeest anders beleeft, kan ik niet ontkennen. Het woord ‘knecht’ en de rolverdeling tussen Sint en Piet zal daarin een rol spelen en wekt associaties op met het slavernijverleden. Hoe ga je daar mee om? Ga je voorbij aan het gevoel van anderen? Of luister je naar elkaar en probeer je iets van elkaar te begrijpen?

Tot in de jaren tachtig was Zwarte Piet een niet zo slimme helper die zich van een onnozel brabbeltaaltje bediende. Langzaam maar zeker ontwikkelde Piet zich tot een respectabele assistent van de vaak verstrooide Sinterklaas. Ook is Zwarte Piet steeds minder een kinderschrik geworden en verdwijnt de roe op de achtergrond.

Tradities zijn beweeglijk en de wereld verandert. Oude Sinterklaasliedjes of -teksten maken plaats voor nieuwe. Waarom zou de langzame transformatie van Zwarte Piet nu abrupt moeten stoppen? Met Piet mag best gepolderd worden als dat een bepaalde bevolkingsgroep een beter gevoel geeft. Humor en relativeringsvermogen zijn daarbij meer dan welkom. Dat geldt voor de Surinaams-Nederlandse gemeenschap – waar sommigen zich verongelijkt buiten de Nederlandse volkscultuur lijken te plaatsen – maar niet minder voor kortzichtige witte fanatiekelingen van wie er hoe dan ook niks aan het Sinterklaasfeest veranderen mag.

Het zal Jochem en Maartje – en overigens ook hun jongere zusje Karlijn – uiteindelijk een zorg zijn. Zolang ze maar een verhaal horen en een tafereel zien dat in grote lijnen herkenbaar is. Zolang ze maar wat lekkers in hun schoen vinden. En zolang er – door welke Piet dan ook – op pakjesavond maar hard op het raam wordt gebonsd waarna zij een zak met cadeautjes voor de deur aantreffen. De rest is bijzaak. Daarom mag er met Piet best gepolderd worden. Doe dat vooral samen, doe het subtiel en maak het speels.

Dit opiniestuk werd eerder gepubliceerd op het weblog van Theo Brand.