Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Stef Blok en de irrationaliteit van de vrouw

  •  
20-11-2017
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
185 keer bekeken
  •  
24525979479_69096d2c35_z

© Cc-foto: Ministerie van BuZa

Door het vasthouden aan stereotype beelden van vrouwelijke kwaliteiten worden vrouwen uitgesloten. Mannen die zichzelf verheffen tot de ‘rationele’ standaard houden zo een seksistische hiërarchie in stand
Wat waardeert Stef Blok in vrouwen? Dit vroeg de Volkskrant in een interview met de VVD-prominent en voormalig minister van Veiligheid en Justitie afgelopen week. Het antwoord van Blok:
"Zorgzaamheid en vrolijkheid. Als ik een berg beklim of een woningmarkt saneer, sta ik niet stil bij hoe ik mij voel. Toch vind ik het wel fijn als dat zo nu en dan gevraagd wordt. Vrouwen brengen een zekere irrationaliteit met zich mee, die iemand zoals ik, die erg in zijn hoofd zit, goed doet."
Het idee dat vrouwen de irrationele tegenhanger zijn van de rationele man doet het al eeuwen goed, vooral onder mannen. Dat de ideeën over kwaliteiten van vrouwen, de positie van vrouwen in de maatschappij en seksisme op de academie gemeengoed is, blijkt ook uit het boek van Maria Grever, Strijd tegen de stilte: Johanna Naber (1859-1941) en de vrouwenstem in geschiedenis.
Deze biografie over Johanna Naber, feministe van de Eerste Golf en historica, beschrijft verschillende vormen van formele en informele uitsluiting binnen de geschiedwetenschap in Nederland. Geschiedenis als wetenschapsdiscipline was rond 1900 nog een relatief jonge discipline. Het professionaliseringsproces kwam in de tweede helft van de negentiende eeuw op gang met Robert Fruin (1823-1899) als grondlegger van de professionele geschiedschrijving in Nederland. In 1860 werd Fruin hoogleraar Vaderlandse geschiedenis aan de universiteit Leiden en streefde hij een liberaal-positivistische onpartijdigheidsleer na, geïnspireerd door de Duitse aartsvader van de geschiedwetenschap Leopold von Ranke. De onpartijdige wetenschappers moesten zich kunnen inbeelden in verschillende perspectieven en vervolgens een objectief beeld kunnen presenteren van het verleden.
Fruins studenten waren overwegend mannen, en een incidentele vrouw. Ook in de Vaderlandse geschiedenis die Fruin doceerde waren vrouwen amper aanwezig, het was gericht op mannelijke prestaties in de politiek, de economie en de wetenschap. De opvolger op zijn prestigieuze leerstoel was P.J. Blok (1855-1929), die pleitte voor aparte vrouwen-academiën waar zij niet te zwaar belast zouden worden. Hij betoogde dat vrouwelijke hersenen niet in staat waren tot het uitvoeren van een degelijke historische kritiek omdat zij van nature ‘partijdig’ zijn. Bovendien zo schreef hij in een artikel voor het tijdschrift ‘ Onze Eeuw ’ in 1907 dat vrouwen van nature te zwak zijn voor de vereiste geestelijke arbeid:
"Al wensch ik mij dus niet op medisch gebied te bewegen, de verklaring moet mij allereerst van het hart, dat ik een groot aantal meisjes geestelijk en lichamelijk voor de taak der universitaire studie heb zien bezwijken, of ten minste voor haar verdere leven onder den druk dier taak heb zien lijden."
Als zij al wel slaagden in de studie kwam dit enkel door het aanmeten van mannelijke krachten:
"Waren zij niet echte man-vrouwen geworden, exemplaren van dat derde geslacht, dat men ‘het’ vrouw zou kunnen noemen, treurige wanschepsels, kunstprodukten van het feminisme?"
Ondanks dat vrouwen ongeschikt voor wetenschappelijk werk waren vond P.J. Blok dat zij ‘ter hulpe’ van de man als onder-archivarissen en onderbibliothecarissen konden werken.
Deze opvatting werd breed gedeeld binnen het historische gilde: vrouwen werden slechts mondjesmaat toegelaten en zetelden nooit in een bestuur of commissie. Samuel Muller zag vrouwen als ‘aartsvijandinnen van stof’ die met haar ‘lieftalligheid het bezoek aan het archief tot (..) een genot maken’. Dit was echter in zijn visie het enige positieve aan de aanstelling van Rins Visscher tot de eerste vrouwelijke gemeentearchivaris in 1900. De Vereeniging van Archivarissen weigerde Visscher vervolgens negen jaar lang lidmaatschap omdat zij geen doctorstitel bezat en geen ‘wetenschappelijk’ werk zou produceren. Met de vrouwelijke irrationaliteit als vertrekpunt konden mannen niet anders dan concluderen dat vrouwen niet in staat waren tot wetenschappelijk onderzoek. Geschiedenis werd in 1921 een officiële doctoraalstudie en het aantal vrouwelijke studentes steeg gestaag. Dit echter tot ongenoegen van sommige historici.
In 1934 schreef hoogleraar Frederik Gerretson aan Pieter Geyl een brief over de geschiedenisstudentes aan universiteit Utrecht:
"Aan de wijfjes heb je toch niets. Tenminste niet voor de geschiedenis (…) Voor registers maken zijn ze prachtig. Werkelijk Blok had wel gelijk. Alleen je kunt het niet hardop zeggen."
Ondanks dat er in de periode 1903-1948 tachtig vrouwen promoveerden op historische onderwerpen duurde het tot 1947 voordat Elizabeth Visser aan de Rijksuniversiteit Groningen werd geïnstalleerd met de leeropdracht Oude Geschiedenis. Leiden volgde pas in 1970 met Marie Meilink-Roelofsz als bijzonder hoogleraar van de geschiedenis van de West-Europese expansie overzee. Tegenwoordig is de kloof tussen vrouwelijke afgestudeerden (54%) en vrouwelijke hoogleraren (18%) in Nederland nog verre van gedicht. Wat kunnen we hiervan leren? Door het vasthouden aan stereotype beelden van vrouwelijke kwaliteiten worden vrouwen uitgesloten. Mannen die zichzelf verheffen tot de ‘rationele’ standaard houden zo een seksistische hiërarchie in stand.
De uitspraken van Stef Blok zijn dus allesbehalve nieuw maar vereisen toch aandacht. Het interview met Blok is des te opvallender omdat de VVD bekritiseert wordt vanwege een gebrek aan vrouwen aan de top. Premier Rutte verdedigde deze keuze met een beroep op het gebrek aan geschikte kandidaten. Kwaliteit gaf volgens hem uiteindelijk de doorslag. Dit was ook het uitgangspunt van P.J. Blok en zijn collega’s. Het gaat om wat eronder deze kwaliteit wordt verstaan. Stef Bloks opvattingen laten zien dat de partij geen werkelijk probleem ziet. Als de VVD de representatie echt zou willen verbeteren dan wordt het tijd voor serieuze bezinning. Vrouwen verdienen beter.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.