Stelsel van studiefinanciering is niet heilig

De studenten protesteerden tegen dreigende bezuinigingen op onderwijs en tegen aanpassing van het huidige systeem van studiefinanciering. Ook ik ben betrokken geweest bij deze protesten en de doelen van de protesterende studenten zullen velen aanspreken: toegankelijk onderwijs van hoge kwaliteit.

Toch brengen veel van de studenten de discussie over studiefinanciering te gemakkelijk terug tot ‘handen af van de basisbeurs.’ De huidige vorm van studiefinanciering is zeker niet heilig en sterk toe aan verandering.

Het is heel goed mogelijk om tegelijkertijd te investeren in studenten én de financiering van het systeem houdbaar te maken voor de toekomst. Toegankelijkheid van het hoger onderwijs vergroten, betaalbaarheid garanderen en kwaliteit van onderwijs verbeteren – en dat alles in één plan: het studieloon. Het principe van dit systeem is dat studenten tijdens hun studie de gelegenheid krijgen zich volledig op hun studie te richten. Met een maandelijks ‘studieloon’ van ongeveer 700 euro en het afschaffen van collegegeld zijn studenten niet langer genoodzaakt in de kleine uurtjes te werken om rond te komen. Het komt de kwaliteit en de snelheid van de studie ten goede als studenten hun volle aandacht kunnen gebruiken voor hun studie. Zo investeert de staat in de professionals van morgen.

Uiteraard ontgaat het ons ook niet dat de schatkist leeg is en dit systeem een aardige duit kost. Daarom betalen studenten na hun studie een bescheiden extra percentage inkomensbelasting. Afhankelijk van studieduur en de soort studie zal dit gaan om een aan belastingsschalen aangepast percentage van tussen de één en drie procent. Zo betaalt de student naar draagkracht een deel terug van de investering die de samenleving in hem heeft gestoken.

Waarin verschilt dit systeem nou wezenlijk van het “sociale” leenstelsel waar Bos en Plasterk over brainstormen? Bij het studieloon is geen sprake van een rentedragende lening die almaar oploopt. Het centraal planbureau heeft geconcludeerd dat het moeten afsluiten van een rentedragende lening een negatief effect heeft op de toegankelijkheid, met name voor studenten met minder draagkrachtige ouders.

Daarnaast is het systeem van het studieloon gebaseerd op het principe van solidariteit: doordat je een extra percentage inkomstenbelasting betaalt, zal iemand met veel profijt van zijn studie en een ruime beurs zwaarder belast worden dan iemand met slechts een kleine beurs. Niet alleen is dat eerlijker, ook vergroot dit feit de toegankelijkheid van het onderwijs: niemand begint aan de arbeidsmarkt met een openstaande schuld die als een molensteen om je nek hangt.

Studenten hebben gelijk dat zij willen tegengaan dat bij de heroverwegingen het onderwijs zal worden uitgekleed. Willen wij blijven koersen op een groene kenniseconomie dan is investeren in onderwijs van levensbelang. Maar dat betekent niet dat we de huidige studiefinanciering heilig moeten verklaren als er een beter systeem te bedenken is dat de overheid minder geld kost.