Stop de fixatie op economische groei

Deze situatie geeft ook aanleiding tot gewelddadige conflicten, variërend van piraterij tot terrorisme. De overleving van veel mensen en ecosystemen staat op het spel, en dat op de betrekkelijk korte termijn van enkele decennia. De traagheid en oppervlakkigheid van de feitelijke beleidsvorming staat haaks op de urgentie.

Vergelijk die traagheid met de aanpak van de financieel-economische crisis. Daarvoor werden grootschalige maatregelen getroffen. In bestek van enkele maanden werden honderden miljarden euro’s en dollars te voorschijn getoverd en banken genationaliseerd. De omvang en aard van de genomen maatregelen hebben menigeen verrast. Blijkbaar gaat het om een vraagstuk waarvan de urgentie door de machtigen der aarde wél wordt erkend.

In de eerste maanden van deze crisis werden de oorzaken door vele economen en politici gezocht en gevonden in de aard van de mondiale economische orde. De crisis werd ook breder gezien, met name de voedselcrisis en de klimaatcrisis werden daaraan gelinkt. Daarbij werd door menigeen afstand genomen van de neoliberale opvattingen en beleid. Deze stellingnamen zijn als sneeuw voor de zon verdwenen. Wat daarbij hielp was dat een van de belangrijkste bepleiters en uitvoerders van het neoliberalisme, het IMF, spijt heeft betuigd en veel scheutiger en minder veeleisend is geworden bij de verstrekking van kredieten aan ontwikkelingslanden. En nu ook een andere neoliberale agent, de WTO, zich koest houdt, verstomt veel kritiek.

De economische crisis wordt verengd tot kwesties als de bonussen in de bankwereld. En zelfs wat dat onderdeeltje van het totaal aangaat is het weer business as usual. Ook de economen doen als vanouds. “Is het dal van de recessie bereikt? Het begint er op te lijken, kijk maar naar de ontwikkeling van het BBP, het tempo van krimp neemt af”. Waarna er een discussie volgt over V- of W- of L-curves. Dit alles ondanks dat sinds decennia is aangetoond, door befaamde economen, van Daly tot Stiglitz, dat het BBP gewoon een foute indicator is. Het dient niet als welvaartsmaatstaf, en het geeft een verkeerd beeld van de economie omdat het niet optelt en aftrekt wat er bij of af moet.

De receptuur is weer klassiek: groei móet!, het consumentenvertrouwen móet omhoog, mensen hebben de dure plicht om minder te sparen, en meer te spenderen. Inderdaad, een dure plicht. Want door die overconsumptie, die jacht naar meer, is de CO2 uitstoot veel te hoog, zijn dadelijk geen vissen meer te vangen, verliezen nog meer Somaliërs en Senegalezen hun bestaansmogelijkheden, worden Bengalezen overstroomd met water, verdwijnen de bossen van inheemse volkeren, moeten honderdduizenden kinderen naar de werkplaats in plaats van naar school, verdienen 700 miljoen werkers in de informele sector minder dan 1 euro per dag, komen er nog meer piraten en migranten, en raken verworpenen der aarde steeds meer in de ban van fundamentalisme en populisme.   Het is tijd voor een nieuwe Verlichting, allereerst onder de beoefenaren van de economische wetenschap.