Stop de gesubsidieerde segregatie in het onderwijs

De nasleep van de couppoging in Turkije heeft sluimerende spanningen tussen bevolkingsgroepen blootgelegd. Politici als Rutte en Schippers buitelen over elkaar heen om het mislukte integratiebeleid te veroordelen. Tegelijk zien we nog niet het begin van een oplossing voor de segregatie. Sterker nog, de gevestigde partijen (PvdA, CDA, VVD) huilen krokodillentranen, aangezien zij die segregatie zelf hebben veroorzaakt.

Verzuiling Om te beginnen in het onderwijs. Achtereenvolgende kabinetten hebben het integratiebeleid verwaarloosd. In de grote steden leven bevolkingsgroepen in afzondering van elkaar. Geen kabinet dat optrad tegen de groeiende segregatie in wijken en steden. In het onderwijs is het nog pijnlijker: we zien zwarte en witte scholen in gemengde wijken. Honderd jaar na de invoering van de vrijheid van onderwijs (Artikel 23 Grondwet) is de verzuiling grotendeels voorbij. De samenleving is al lang niet meer verdeeld in een katholiek, protestants en een niet-religieus deel.

In het onderwijs is die verzuiling echter nog springlevend. Tweederde van de scholen is bijzonder, voor het merendeel katholiek of protestants. Dat correspondeert op geen enkele manier met de werkelijkheid. Bovendien zijn er nieuwe richtingen bijgekomen, zoals islamitische en joodse scholen. Inmiddels hebben we zelfs Gülenscholen. Gevolg: we zitten met scholen die zich bewust isoleren van de samenleving door hun eenzijdige samenstelling van leerlingen. Dat is achterhaald en het ontmoedigt de integratie.

Daarom pleiten wij voor een modernisering van Artikel 23. Stel de toekomst van het kind centraal in plaats van de religieuze grondslag van de school.Veel bijzondere scholen laten inmiddels allerlei soorten leerlingen toe. Toch kunnen ook deze scholen te pas en te onpas hun identiteit inzetten om (migranten) leerlingen de toegang te ontzeggen.

Orthodoxe scholen Bij orthodoxe scholen weet je zeker dat er segregatie in het spel is. Zij bestaan uitsluitend uit leerlingen van de eigen gezindte. Islamitische scholen bestaan vrijwel uitsluitend uit islamitische leerlingen. Veel algemeen bijzondere scholen (montessori, vrije school) zijn lelieblank. Zo wordt de segregatie in ons onderwijs bewust gestimuleerd. Dat is onwenselijk voor de samenleving, voor de integratie en zeker ook voor de leerlingen met een achterstand.

Veel migrantenkinderen hebben een achterstand, bijvoorbeeld omdat hun ouders onvoldoende ingeburgerd zijn. Om hun kansen te vergroten, is het van belang dat zij de taal leren spreken en kennis nemen van niet-migranten kinderen. Die kans is klein als kinderen opgroeien tussen medeleerlingen met een identieke achtergrond. De vrijheid van onderwijs is daarmee in de praktijk een onvrijheid geworden. Kinderen worden opgesloten in hun eigen scholen, waardoor ze niet of nauwelijks in aanraking komen met andere kinderen. Het wordt tijd dat we de segregatie in het onderwijs een halt toeroepen.

Scholen dienen vanzelfsprekend kwaliteit te leveren, maar zij kunnen ook een rol spelen in de integratie. Vooralsnog zijn zij daar op geen enkele manier toe verplicht. De enige opdracht die scholen hebben is om ‘actief burgerschap en sociale integratie te bevorderen’. Dit is volstrekt vrijblijvend; het laat het voortbestaan van zwarte en witte scholen volledig intact.

Witte vlucht Wat ons betreft maakt elke gemeente afspraken met de scholen om tot een eerlijke verdeling van achterstandsleerlingen te komen. Het ligt voor de hand om dit op gemeenteniveau op te pakken. De bevolkingssamenstelling van Emmen is immers anders dan die van Rotterdam. Met deze afspraken maken we een eind aan de witte vlucht en zorgen we ervoor dat verschillende kinderen elkaar weer tegenkomen.

Scholen die zich onttrekken aan de afspraken – die zich uitsluitend blijven richten op één exclusieve groep leerlingen – kunnen hun bekostiging verliezen. Voorkom dat scholen nog langer opereren als eilandjes. Maak werk van algemeen toegankelijke scholen die qua leerlingen een afspiegeling zijn van hun omgeving.

In 2017 is het precies honderd jaar geleden dat Artikel 23 van de Grondwet werd ingevoerd. Wat ons betreft is het hoog tijd voor een update. Maak scholen toegankelijk voor iedereen, ongeacht religie of afkomst. Stop de gesubsidieerde segregatie, maak werk van integratie.

Jasper van Dijk en Sadet Karabulut zijn lid van de Tweede Kamer voor de SP.