Stop met de flexcontracten, verenig je

In 2002 gaf ik de moed op om nog te proberen een nieuw contract bij de UvA te krijgen. Het was een bizar toeval, maar op de dag dat mijn vader stierf stuurde de UvA mij een brief dat mijn contract niet werd verlengd. Het jaar ervoor was ik nog gepromoveerd, ik vond lesgeven fantastisch, had er lol in om derde geldstroom projecten binnen te halen en voelde me, net als vele collega’s gewoon trots dat ik bij de Universiteit van Amsterdam mocht werken. Maar ik baalde van de eindeloze stoet contracten, urenbriefjes bij louche uitzendbureaus en de permanente onzekerheid over m’n inkomen. Mij werd uitgelegd dat vaste contracten er gewoon niet inzaten, er was te weinig geld en de studentenaantallen te onzeker. Vandaar. En succes hè.

Ik had gezien hoe ze met collega’s omgingen die veel meer onderzoek binnenhaalden, veel publiceerden, nog meer studenten begeleidden. Die collega’s werden ook zonder pardon de wacht aan gezegd. Waarom? Omdat ze ontslabaar waren. Geen vast contract. Dat scheelt enorm bij het ‘managen’ van medewerkers. Hun fantastische onderwijs, bakken met derde geldstroom en publicaties? Niet relevant. Het enige dat telde was het vinkje achter hun naam: ontslabaar.

Er zijn veel betekenissen aan rendementsdenken, maar als je het personeelsbeleid van veel universiteiten en hogescholen analyseert zie je de cynische werkelijkheid van het denken in louter cijfers. Medewerkers zijn geen mensen die studenten wijzer maken, ontdekkingen doen, ploeteren met data, zoeken naar betere methoden, collega’s aan wie je je kunt ergeren of van kunt houden of leren, nee, het zijn FTE’s, met als belangrijkste eigenschap of ze ontslabaar zijn of niet.

Gevolgen zijn desastreus De gevolgen van dit minimalistische, of beter gezegd, niet existente personeelsbeleid zijn desastreus voor het onderwijs en onderzoek. De mensen die wel een vast contract hebben zijn een aanzienlijk deel van hun tijd kwijt met het instrueren en administreren van steeds wisselende nieuwe collega’s. De mensen op tijdelijke contracten leven in permanente onzekerheid of ze de huur nog kunnen betalen en of ze aan kinderen durven beginnen. Voor hun werk betekent het dat ze niet kunnen investeren in onderwijs of onderzoek. Net als onderzoek wordt onderwijs ook beter als je het vaker kunt doen, kunt leren van fouten en ervaringen. Maar dat is een flexwerker niet gegund.

Spoken uit het verleden De argumentatie voor het hoge percentage flexwerkers is dus dat de financiering onzeker is. Maar zo onzeker is de financiering helemaal niet. Universiteiten krijgen drie zakken met geld die zeker variëren, maar niet zoveel dat je meer dan de helft van je mensen op tijdelijke contracten in de wacht moet houden. Een andere reden, maar die wordt niet vaak hardop gezegd is dat slecht functionerende mensen op vaste contracten zo moeilijk zijn te ontslaan. Met angst en beven wordt er dan verwezen naar de jaren waarin spookdocenten zwaar op de begroting drukten. Vanwege die spoken uit het verleden worden alle anderen maar aan het lijntje gehouden met tijdelijke contracten.

Heldere afspraken Oud-collega Paulus Jansen vertelde me ooit waarom ze bij de SP niet bang zijn voor vaste contracten. Iedereen die daar komt werken krijgt snel een vast contract. Maar er worden ook heldere afspraken gemaakt en daar wordt iedereen aan gehouden. Als je na drie functioneringsgesprekken niet voldoet aan de afspraken neem je afscheid van elkaar. Heel duidelijk voor beide partijen. Dat vergt dus wel verdomde goed personeelsbeleid. Door mensen die de medewerkers kennen en volgen en met ze praten, en meer doen dan vinkjes zetten.

Verenig je Vorige week werd een motie van mij in de Tweede Kamer aangenomen die aanspoort om snel een einde te maken aan de eindeloze stroom van tijdelijke contracten. De universiteiten hebben beloofd het percentage tijdelijke contracten terug te brengen tot 22%. De snelste manier om die belofte gestand te houden is echter als de medewerkers van de universiteiten en hogescholen zelf zich verenigen en de besturen houden aan die belofte, of beter nog, zelf gaan bepalen wat de beste omvang van de flexibele schil is. Er staat niets in de weg om zelf het heft in handen te nemen. Dat doe je het beste door – ik geef toe, niet origineel – lid te worden van een vakbond, bijvoorbeeld de VAWO of de vakbond die ik ooit oprichtte, AVV. Dat doe je door je te kandideren voor de ondernemingsraad en daar invloed uit te oefenen. Medewerkers aller universiteiten, verenigt u, vergader mee en pik het niet meer.

Deze tekst verscheen eerder in Folia.

Mei Li schreef Politiek voor de Leek, een insideverslag van een outsider. Volg Mei Li ook op Twitter