Strafsysteem onder spanning

De zaak-Benno L. heeft nogal wat stof doen opwaaien. De zwemleraar die is veroordeeld voor ontucht met geestelijk beperkte meisjes die hij les gaf moet re-integreren in de maatschappij. De Leidse burgemeester Henri Lenferink is bereid de voormalig zwemleraar onderdak te bieden in zijn gemeente. Gaat L. de fout in, dan stapt Lenferink op. Dit besluit heeft nogal wat stof doen opwaaien.

Buurtbewoners zijn op zijn zachtst gezegd niet blij met hun nieuwe buurtgenoot. Blijkbaar vindt ‘de maatschappij’ het moeilijk te verteren dat veroordeelden die hun straf hebben uitgezeten weer terugkeren in de samenleving. Dit zet ons strafsysteem onder grote druk.

Neem een ander voorbeeld: het proefverlof van Volkert van der G., de moordenaar van Pim Fortuyn. Het feit dat de moordenaar van de held van velen dreigt terug te komen in de maatschappij bracht een hoop mensen in beroering, niet alleen door woede, maar vooral door angst. Inclusief onze staatssecretaris van Veiligheid & Justitie, Fred Teeven. Hij verzette zich hevig, waardoor het voorlopige proefverlof een paar maanden later pas – ongemerkt – plaatsvond.

Dezelfde staatssecretaris pleit voor hardere straffen. Volgens de minister en staatssecretaris van Justitie moet de wetgeving worden aangescherpt, waardoor rechters niets anders kunnen dan deze zware straffen overnemen. De politiek probeert door middel van nieuwe wetgeving en openlijke druk op de rechters de bewegingsruimte van rechters te beperken. De betekenis van de term trias politica is hen volledig ontschoten. De politiek en de rechtsstaat dienen onafhankelijk van elkaar te zijn, Dat een staatssecretaris die pleit voor hardere straffen zich verzet tegen de terugkeer van veroordeelden in de maatschappij lijkt logisch, maar steekt.

Hier komen we weer bij de zaak-L. Hij heeft zijn straf uitgezeten en is dus een vrij man. De volgende stap is het terugkeren in de maatschappij. Ons strafsysteem heeft drie doelen: het straffen van de dader, een afschrikfunctie en de mogelijkheid voor de dader om terug te keren in de maatschappij. Meestal is een misdaad namelijk een gevolg van een heel proces waar de dader onder heeft geleden. Let op: ik praat de misdaden niet goed, maar eenmaal een straf uitgezeten verdient iedereen een tweede kans. Die terugkeer, zo blijkt uit de hierboven aangehaalde zaken, wordt steeds moeilijker. Daarmee valt een van de belangrijkste doelen van ons strafsysteem weg.

Wat heeft het harder straffen van criminelen voor zin, als blijkt dat zij niet meer terug kunnen keren in de maatschappij? Het boezemt angst in en zorgt voor een publieke nageling aan de schandpaal. Maar straf heeft enkel echt zin als een veroordeelde weer terug kan keren in de maatschappij. Voor veroordeelden die niet in staat worden geacht (direct) terug te keren in de samenleving is er terbeschikkingstelling (TBS). Pas op het moment dat de veroordeelde in de maatschappij is teruggekeerd, beseft hij wat vrijheid is, wat (hopelijk) als een motivatie dient om op het rechte pad te blijven.

Het strafsysteem staat onder druk van zowel politici als burgers. Politici dwingen rechters om langere straffen op te leggen, waardoor rechters belemmerd worden in hun eigen oordeel. Het onafhankelijk functioneren van de gerechtelijke macht is een essentieel onderdeel van de trias politica. Boze burgers, van hun kant, maken het erg moeilijk voor veroordeelden om terug te keren in de maatschappij, waarop ons strafsysteem is gestoeld. Zowel politici als burgers moeten oppassen. Als we zo doorgaan wordt het voor veroordeelden steeds moeilijker om na hun straf in vrijheid weer een gewoon leven te leiden. En iedereen verdient een tweede kans.