Studentenprotest in Turkije

Op 18 december vond aan de Midden-Oosten Technische Universiteit (ODTÜ) in Ankara een feestje plaats ter gelegenheid van de lancering van de observatiesatelliet Göktürk-2. De organisatoren vergaten pardoes dat het land een president heeft, in de persoon van Abdullah Gül. Hij werd niet uitgenodigd en schitterde door afwezigheid. Rare gang van zaken, want bij belangrijke gelegenheden hoort de president acte de présence te geven.

Erdogan was er wel bij in Ankara. Alleen al gezien de nogal linkse reputatie van de ODTÜ kon je op je klompen aanvoelen dat daar narigheid van zou komen. De komst van Erdogan viel bij veel studenten niet in de smaak. Om tal van redenen. Omdat hij de democratie in Turkije regelmatig een draai om de oren geeft. En vanwege de 2800 studenten die de afgelopen jaren gevangen zijn gezet. Veelal omdat ze zich schuldig maakten aan het momenteel in Turkije enorm laakbare vergrijp om een spandoek te dragen wanneer Erdogan ergens verschijnt. Kan je zomaar jaren voor achter de tralies gaan. Mooie kunst dat studenten daar pissig over zijn. Verder wilden zij in Ankara demonstreren tegen de plaatsing van Patriot-raketten in Turkije en een wetsvoorstel over de Raad voor Hoger Onderwijs (YÖK).  Van demonstreren kwam het op 18 december echter niet.

Traangas Toen Erdogan bij ODTÜ verscheen hadden zich daar enkele honderden studenten verzameld. En 3000 man oproerpolitie. Die deden wat ze vaak doen onder dergelijke omstandigheden: ze hakten er op in en veranderden de nog niet eens begonnen demonstratie in een orgie van geweld. Met waterkanonnen en grote hoeveelheden traangas. Geen pretje om dat laatste te ervaren, aangezien de Turkse oom agent de onhebbelijke eigenschap heeft om dit chemische wapen direct in het gezicht te spuiten. Als gevolg zijn er verschillende dodelijke slachtoffers door gevallen. Wanneer je minder ongelukkig bent werkt het als martelmethode, die het toedienen van elektroshocks en het bewerken van voetzolen heeft vervangen.

Studenten zouden gereageerd hebben door molotovcocktails te gooien. Niet de verstandigste keuze. Wanneer er inderdaad sprake van was, want ooggetuigen spraken later tegen dat de molotovcocktails van de studenten kwamen. Mede daardoor kan niet worden uitgesloten dat er provocateurs actief waren. Zou niet voor het eerst zijn. In de jaren zeventig lieten provocateurs van de fascistische Grijze Wolven linkse protesten regelmatig in geweld ontaarden. Om zo de omstandigheden te creëren waarbinnen de staatsgreep van 1980 kon plaatsvinden. Die intentie lijkt nu zeer onwaarschijnlijk, maar het is zonneklaar dat er in Turkije nog altijd kringen zijn die linkse studenten in diskrediet willen brengen.

Ahmet Acar ODTÜ-rector Ahmet Acar liet zijn studenten niet vallen en hield de politie verantwoordelijk. Erdogan reageerde des duivels en richtte uitspraken tegen de ODTÜ-leiding waar de honden geen brood van lustten. Daar had men de studenten naar zijn zeggen aangemoedigd bij hun actie. Verder greep Erdogan de gelegenheid aan om de media weer eens een veeg uit de pan te geven. Die gaven de studenten ‘een schouderklopje’. Erdogan heeft het maar moeilijk met de media. Onlangs merkte hij op dat kranten alleen ‘goede dingen voor mijn mensen’ behoren te schrijven. ‘Dat is wat ik wil’, voegde hij daar als een jengelende kleuter aan toe. Opvallend, een premier die kranten wil voorschrijven wat zij schrijven. Kom je in een democratie zelden tegen.

Een aantal rectors van andere universiteiten viel Erdogan bij. Heel toevallig in de meeste gevallen rectors die benoemd werden sinds Erdogan de lakens uitdeelt in Ankara. Deze steunbetuiging aan zijn adres schoot in het verkeerde keelgat van studenten aan die andere universiteiten, waardoor de actiebereidheid ook daar toenam.

Daarmee is de beer los voor Erdogan. Universiteiten zijn in Turkije vaker broeinesten van protest geweest en die kant gaat het nu ook weer op. Getuige de 2800 studenten in gevangenschap, broeit er al langer iets, maar goeie kans dat het incident bij de ODTÜ de zaken verder doet escaleren. Had eenvoudig voorkomen kunnen worden door de demonstratie niet met geweld te verstoren. In dat geval was die dag wellicht al vergeten. In plaats daarvan lijkt op 18 december in Ankara de kiem te zijn ontsproten van een studentenprotest dat de regering nog veel hoofdpijn kan bezorgen in het nieuwe jaar.

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen, 2012).   Volg Peter Edel ook op Twitter.