Syriza als voorbeeld voor de Europese linkerzijde

De overwinning van Syriza in Griekenland is niet alleen belangrijk voor de Grieken, maar ook voor de rest van Europa. Met de crisis en de groei van extreemrechts in heel Europa, is een links alternatief dringend nodig.

Mijn Griekse vriend Een van mijn beste vrienden is Griek. We hebben elkaar tien jaar geleden ontmoet tijdens zijn Erasmus uitwisselingsprogramma in Brussel. We hadden veel discussies, maar nooit over politiek. Het heeft geen zin, alle politici zijn dezelfde, beweerde mijn Griekse vriend. Hij had geen interesse voor noch hoop in de politiek. Tijdens de eerste jaren van de crisis bezocht ik hem in Athene. Hij woonde in Exarchia, ook bekend als de Griekse verzetshaard, een buurt die de thuishaven is van anarchisten en radicaal linksen. Dit had echter geen invloed op hem. Hij werkte voor een bedrijf en deed zijn ding, ‘genieten van het leven’, zoals hij vaak zei.

Terwijl de crisis verergerde moest hij, om zijn job te behouden, verhuizen naar een eiland. Hij werkte voltijds maar door de besparingsmaatregelen werd zijn loon verminderd tot 500 euro. De crisis had niet alleen op hem een invloed maar ook op zijn vrienden en familie. De laatste keer dat ik hem ontmoette in Griekenland, maakte hij zich zorgen over zijn toekomst en zocht hij een manier om het land te verlaten.

Dan, opeens, veranderden de dingen. Mijn vriend en ik discussieerden nu wel over politiek en besparingen. Een van de redenen was het succes van Syriza tijdens de verkiezingen in 2012. Hij werd gepolitiseerd en ook al had Syriza de verkiezingen niet gewonnen, mijn vriend had nu hoop en besloot om het land niet te verlaten. Met de overwinning van Syriza op 25 januari had hij misschien gelijk.

Nog steeds in crisis Intussen is Griekenland nog steeds in crisis. De besparingsmaatregelen opgelegd door het IMF, de EC en de ECB -ook bekend als de trojka- waren niet alleen inefficiënt om de situatie op te lossen, maar hebben in feite geleid tot meer ongelijkheid en armoede. Een derde van de bevolking leeft nu in armoede. De gemiddelde Griek is 40% armer geworden tussen 2008 en 2013. De besparingen in de gezondheidssector zijn hoger dan 40%. De zelfmoordcijfers stegen met 60%. De jongerenwerkloosheid bereikt bijna de 55%.

De schade veroorzaakt door het besparingsbeleid is niet alleen zichtbaar in Griekenland. Volgens de meest recente cijfers van Eurostat zijn er alleen al binnen de EU 25 miljoen mensen die geen werk hebben. De jongerenwerkloosheid bedraagt 23% en 125 miljoen mensen lopen een risico op armoede.

Het falen van de democratie Overal in Europa laten de cijfers duidelijk zien dat de besparingen gefaald hebben in het bereiken van de doelstellingen. Europa is momenteel in crisis door het beleid van de traditionele partijen die verkozen zijn om de crisis aan te pakken. Ze zijn spectaculair aan het falen. Bovendien werd aangetoond in recent onderzoek van de Economist Intelligence Unit dat we lijden aan een crisis van de democratie. De lage opkomst tijdens verkiezingen en de scherpe daling van het ledenaantal bij de traditionele partijen zijn enkele van de duidelijkste indicatoren.

De opkomst van extreemrechts Niet iedereen lijdt door de crisis. Extreemrechtse populistische partijen hebben goede zaken gedaan. Van Griekenland tot Finland is extreemrechts op komst. De Gouden Dagenraad, een neonazi partij, is de derde grootste partij in Griekenland. Het Front National (FN) won vorig jaar in Frankrijk de verkiezingen met 25% van de stemmen. Volgens peilingen zou Marine Le Pen, de leider van het FN, gemakkelijk de presidentsverkiezingen winnen in Frankrijk. Ukip won in het VK met gemak de Europese verkiezingen. In Denemarken groeit de extreemrechtse Dansk Folkeparti. En in Finland vormen de Ware Finnen nu al derde grootste partij.

Deze extreemrechtse partijen gebruiken migranten als zondebok voor de stijgende armoede en werkloosheid. Het echte probleem is dat traditionele partijen dezelfde argumenten zijn gaan gebruiken, zij het met een ander taalgebruik. Het is dan ook weinig verrassend dat onderzoek van het European Network Against Racism aantoont dat racisme en discriminatie blijven stijgen in Europa.

Een links alternatief? Gezien de traditionele politieke partijen falen en gezien het gevaar van een groeiend extreemrechts, heeft Europa vandaag nood aan een duidelijk links alternatief. Tot nog toe was links bijna onzichtbaar. De afgelopen 35 jaar van sociaaldemocratie in Europa zijn gebaseerd op angst. Angst van rechts om de macht te verliezen. In elk Europees land zien we een beweging van sociaaldemocratische partijen naar centrum-rechts in het politieke spectrum. Dit is omdat ze er niet in slagen om de politieke agenda te bepalen en niet langer geloven in de eigen principes.

Op nationaal en internationaal niveau moeten linkse partijen terugkeren naar hun basis. Dit betekent niet alleen dat ze elke vorm van besparingen op de kap van de werknemers moeten verwerpen, maar ook de welvaartstaat beschermen en verder uitbouwen in plaats van afbouwen.

Links kan drie principes centraal zetten. Solidariteit is altijd een links principe geweest en moet dat blijven. Solidariteit tussen de mensen, tussen klassen en tussen naties. Een tweede principe is herverdeling. Wil links een project hebben om armoede en ongelijkheid aan te pakken dan is herverdeling het antwoord. Het kapitaal is er, maar zit momenteel in de handen van een kleine elite. Volgens recente cijfers van Oxfam zullen de rijkste 1% in 2016 evenveel bezitten als de overige 99% van de wereldbevolking. Een derde principe is dat van gelijkheid. Wil links de burgers betrekken in zijn project en hen laten participeren in de politieke besluitvorming, dan is gelijkheid tussen de burgers onontbeerlijk. Gelijkheid mag niet louter een discours blijven, maar moet ook vorm krijgen in gelijke rechten en echte gelijke kansen.

Links moet doen wat Syriza deed met mijn vriend: mensen politiseren. Mensen laten zien dat politiek wel belangrijk is. Maar hen ook hoop geven, want hoop is nodig om te geloven in een betere toekomst. Een sociaal en solidair Europa dat de diversiteit van mensen respecteert en in mensen investeert, is zonder twijfel een beter Europa dan dat van vandaag.

Dit stuk staat ook op deredactie.be

Bleri Lleshi schreef het boek ‘De neoliberale strafstaat’, verschenen bij uitgeverij Epo

Zijn blog vind je hier en je kan hem volgen op Facebook en Twitter.)