Taal als barometer van de samenleving

De huidige aaneengesloten periode van extreme warmte en droogte is op zich geen sluitend bewijs van opwarming van de aarde, uitschieters zijn er altijd geweest. Maar de huidige extreme temperaturen, in hun context gezet door klimaatwetenschappers, blijken een exponent te zijn van een zeer alarmerende klimaatontwikkeling: de door de mens veroorzaakte opwarming.

U kent allemaal de uitdrukking “en de boer hij ploegde voort”. Heel veel van onze uitdrukkingen zijn erop gebaseerd dat de wereld (met mensen erop) gewoon blijft bestaan en doordraaien, wat er ook gebeurt. Nu, daarbij kan je wat mij betreft, gezien de huidige klimatologische ontwikkelingen, hele grote vraagtekens zetten. En dat is ongekend.

Onnozel Klimaatverandering lijkt niet omkeerbaar maar is nog wel voor de toekomst te beperken. We zullen daarom onze ook denkwijze vertaald naar taal moeten aanpassen. De dwingende woorden van groei en het op winst gerichte kapitalisme in onze taal dienen we zo snel mogelijk uit ons dagelijks spraakgebruik en gedachten te bannen. Immers groei en vervuiling gaan nog steeds hand in hand. Groei is onnozel daar waar mensen reeds genoeg hebben, en we hoeven de wereld niet op te offeren aan mensen die nooit genoeg hebben. Want dat is de keuze waar we voor staan.

We kunnen er lang en breed over praten maar sinds het begin van de industrialisatie is de temperatuur op aarde volgens mij bekende cijfers, alleen maar gestegen. We kunnen rustig zeggen dat het westen deze industrialisatie voor het grootste gedeelte voor zijn rekening heeft genomen. Ongeveer 50 jaar geleden heeft de club van Rome al gewaarschuwd en in de jaren 90 van de vorige eeuw wisten de slimmeriken bij Shell al donders goed hoe het zat met de opwarming van de aarde door fossiele brandstoffen. Maar hierop goed acteren, ho maar. De markten waren er nog niet rijp voor zullen we maar zeggen. Was het onkunde of onwil?

Het kapitalisme met zijn fixatie op groei en winst en bezit, ongeacht hoe, is de oorzaak van de zeer verontrustende situatie waarin we ons nu bevinden. Noord-Amerika heeft gezien zijn verslaving aan olie wel het meeste boter op zijn of haar hoofd qua vervuiling. Een oplossing zal niet gevonden worden in “America first” of “China first”, dit leidt alleen tot oorlog, in welke vorm dan ook. Een oplossing zullen we moeten vinden in onszelf.

We moeten zoals Ton Lemaire het, in zijn nog steeds interessante boek “de indiaan in ons bewustzijn” uit 1986, schetst, opnieuw leren, net als de indianen, vol ontzag en respect om te gaan met moeder aarde, maar wel onze hersens blijven gebruiken. Dat betekent voor de mensen in kapitalistische landen ook een heel ander narratief, een heel andere denkwijze met uitkomsten waar soms nog geen woorden voor bestaan om anders handelen te duiden.

Dat zal niet van vandaag op morgen gebeuren maar veel tijd is er helaas niet meer. Een term ‘de markt bepaalt’ is achterhaald, het is ‘de aarde die bepaalt.’ Daarmee is het op winst en groei gerichte kapitalisme, naar mijn overtuiging een achterhaald concept. Succes is niet langer alleen geldelijk succes, zoals nu voor grote geroepen. Integendeel. En wat is een mooie zomer voor Nederland? Als het bloedheet en zonder regen is, zoals nu, en misoogsten ontstaan? Lijkt me sterk!

Cc-foto: United Nations