Taboe ontslagrecht doorbroken. Nu een echte oplossing

Mei Li Vos vindt het taboetje breken door de Kunduzcoalitie zeer te prijzen. De grote vraag is: gaat een volgende coalitie doorpakken? Indien ja, dan is er wel een stip op de horizon voor een flexibele arbeidsmarkt te zetten waarbij de zekerheid voor mensen beter geregeld is.

De Kunduzcoalitie heeft de drie belangrijkste politieke taboes doorbroken: de hypotheekrenteaftrek, de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd en het ontslagrecht. Hulde daarvoor. Tot nog toe werd elke politieke partij die op een van die onderwerpen vond wat economen vonden (‘afschaffen, verhogen, afschaffen’) op zijn minst niet beloond door de kiezer, maar meestal genadeloos geslacht.

De vijf partijen mogen best trots zijn op het doorprikken van die taboes. Laten we hopen dat een volgende coalitie verder gaat en de fundamentele problemen achter de taboes gaat oplossen. De hypotheekmaatregel uit het lenteakkoord is bijvoorbeeld een beginnetje. Als de volgende coalitie het woningmarktplan van NVM, Aedes, VEH en de Woonbond integraal overneemt krijgen we eindelijk een functionerende woningmarkt.

Iets minder helder is het voor de arbeidsmarkt. De Kunduzcoalitie heeft voor die paragraaf het rapport van de Commissie Bakker uit de lade gediept. De commissie Bakker werd ingesteld door het kabinet Balkenende toen die regering niet uit de discussie over arbeidsmarkt en ontslagrecht kwam. Dat rapport verdween direct nadat het was gespresenteerd in de bekende diepe la, maar de Kunduzpartijen hebben hem er uitgehaald. Het huidige systeem van ontslagbescherming verdwijnt. Daarvoor in de plaats moeten werkgevers de eerste zes maanden na ontslag doorbetalen, de ontslagvergoeding wordt veel lager en moet worden gebruikt voor opleiding. En dat geldt allemaal voor vaste contracten, dat was al een taboedoorbrekende gedachte van de Commissie Bakker.

De vraag is of we nu wat aan die plannen hebben. Het idee van het versoepelen van het ontslagrecht is dat de arbeidsmarkt dan flexibeler (lees: beter) wordt. Voor D66 was het de afgelopen jaren bijna een religieuze missie om die versoepeling erdoor heen te krijgen. Maar de arbeidsmarkt is al hartstikke flexibel. Vorig jaar zijn er nog nooit zo weinig mensen met een vast contract aan de slag gegaan. De meeste nieuwe banen zijn op tijdelijke basis, zodat de werkgever elk moment van de werknemer af kan.

Ook kwamen er vorig jaar weer meer nieuwe ZZP-ers bij, berichtte het Centraal Bureau voor de Statistiek. Per saldo zal deze wijziging de arbeidsmarkt dus niet meer flexibel maken dan ze al is.

Twee andere effecten zal het wel hebben. Voor MKB-ers met minder dan tien werknemers wordt het erg kostbaar om een werknemer te ontslaan, een half jaar salaris op een bescheiden omzet is echt een flinke som geld. Oudere werknemers met veel dienstjaren zullen vaker ontslagen worden, omdat het voor elk bedrijf, klein of groot inderdaad veel goedkoper wordt om van de oudere werknemer af te kunnen.

Als ik alles bij elkaar optel gebeurt er per saldo dus niet veel voor de arbeidsmarkt, want die was dus al flexibel. Alleen MKB-ers en ouderen gaan er direct last van hebben. De flexibelen op de arbeidsmarkt blijven even onzeker over werk en inkomen als altijd. Die schieten er dus ook niks mee op.

Een nieuwe coalitie die verbeteringen wil voor de arbeidsmarkt zou het over een heel andere boeg moeten gooien. Een stip op de horizon zetten, zoals D66 ook graag doet. Die stip zou ongeveer op de volgende wensen gebaseerd zijn. We willlen een arbeidsmarkt waarin mensen niet bang hoeven zijn om van baan of positie te wisselen omdat hun sociale zekerheid niet afhangt van het arbeidscontract. Een arbeidsmarkt die meeademt met de wensen en ontwikkelingen van onze internationale omgeving. Een arbeidsmarkt waarin mensen snel gebruik maken van nieuwe uitvindingen of zelf vaker uitvindingen doen, omdat ze daar de tijd en ruimte voor krijgen.

Maar vooral ook een arbeidsmarkt waarin je niet alle zekerheden verliest als je van de ene werkgever naar de andere gaat, of van werknemer zzp-er wordt of andersom. De basiszekerheid (inkomen bij pech als ziekte, ongelukken en een inkomen als je te oud bent om te werken) moeten we dan apart regelen van je arbeidsrelatie. Dat soort basiszekerheden moeten niet afhangen van de manier waarop je werkt. Dus als je langdurig ziek bent door kanker of een andere nare ziekte kan de hypotheek wel betaald worden.

Hoe dat precies moet, via de inkomstenbelastingen, via apart fondsen, verplicht of vrijwillig, tot een bepaald inkomen of niet: dat is een mooie kluif voor wetenschappers, ambtenaren en politici. Maar wat zou het mooi zijn als na de verkiezingen politici zijn die een dergelijk ideaal durven formuleren en zich niet in hun hokje laten terugblazen door een peiling, collega’s met het ‘not inventend here’ syndroom of nog erger, collega’s die direct de ideeen wegwimpelen omdat een onderdeeltje uit de arbeidsmarkt of sociale zekerheid heilig is. Voor heilige dingen ga je maar naar de kerk. En zo vervolmaakten we de scheiding van kerk en staat.