Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

The Shock Doctrine. Een pamflet voor Nieuw Links

  •  
26-04-2010
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
79 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Maak van The Shock Doctrine verplichte kost op middelbare scholen en universiteiten.
Net als Anja Meulenbelt was ik bij de Joop-vertoning van The Shock Doctrine in Amsterdam, met beschouwing door Dick Pels. Het liep zondag uit op een felle discussie. En dat is heel goed.
The Shock Doctrine is een briljante film die verplicht onderdeel moet worden van de economieles. Dat zeg ik niet vanwege de inhoud (prima beschreven door Anja Meulenbelt). Het is de activerende energie die de film bijzonder en noodzakelijk maakt. Dat is behalve een goed teken er ook eentje aan de wand.
Aan de kracht van de film ging Dick Pels in zijn beschouwing volledig voorbij. Hij jaagde de meerderheid van het publiek de gordijnen in door te ageren tegen de eenzijdige boodschap en het scherpe goed-kwaad denken van de makers. Zie het vrijemarktsysteem niet als ‘de’ vijand, maar zoek de nuance, was zijn boodschap. Het stelde teleur, een prominent GroenLinks denker die zich profileert als in slaap gewiegde babyboomer. Hij had het moeten hebben over The Shock Doctrine als stormram. Als pamflet van een groeiende beweging die nog steeds hard moet schreeuwen om over het voetlicht te komen. Als tegenwicht voor een lobbycircuit dat gedomineerd wordt door IMF functionarissen en sussende CEO’s.
Het was een pamflet dat halverwege de jaren zestig de succesjaren van Nieuw Links inluidde. Den Uyl deed er zijn voordeel mee. Het waren de ‘pornografische’ pamfletten van radicale flikkers die mij – in een grijs verleden – als voorzitter van het COC Amsterdam de mogelijkheid boden een genuanceerde integratieboodschap over het voetlicht te brengen. Het zijn de extreem geformuleerde pamfletten die de (media)discussie aanjagen en de opening forceren waardoor de nuance binnen kruipt.
Er is een stilschreeuwende behoefte aan pamfletten. Alleen zo halen we Nederland uit zijn murw geslagen toestand, de winterslaap waarin de maatschappij zich bevindt, zorgen we dat de prangende vragen boven komen drijven en voorkomen we dat een ontspoord economisch systeem gewoon zijn route vervolgt, richting de volgende crisis.
Naomi Klein distantieert zich van delen uit de film. Toch knijpt ze zich ongetwijfeld in de handen: de genuanceerde woede die uit haar boek spreekt krijgt in het kielzog van dit filmische breekijzer hernieuwde aandacht. En die is nodig, want het pleit is nog zeker niet gewonnen. Dat blijkt ook uit de reacties onder het artikel van Meulenbelt. “Het kapitalisme bracht ons rijkdom na 1945”, schrijft iemand. Wat de schrijver negeert is dat tot aan de jaren tachtig de staat grote invloed uitoefende op de economie. Juist de nu zo gedemoniseerde verzorgingsstaat garandeerde een minimum aan welzijn.
The Shock Doctrine richt zijn pijlen op een extreme variant binnen het kapitalisme: die van de volledige vrijemarkteconomie. Deze ideologie heeft vanaf de jaren tachtig ook Nederland in zijn greep. Naomi Klein schrijft dat een CEO in 2005 maar liefst 411 keer zoveel verdient als zijn werknemers, tegen 43 keer in 1980. Marcel van Dam beschrijft de ‘onrendabelen’ en hun geleidelijke armoedeval vanaf 1980. De extreme arm/rijk verdeling die het gevolg is van de vrije markteconomie leidt in ieder geval bij mij tot nostalgische gevoelens ten aanzien van de staatsgedreven economie.
De vraag is: willen we werkelijk nog door op de route van privatiseren en korte termijn aandeelhoudersbelangen, nu we weten dat het tot een diepe crisis leidt? De huidige crisis en de shocktoestand waarin de economie is beland, vormen hét aanknopingspunt voor verandering van economische paradigma’s. The Shock Doctrine maakt dat punt meer dan duidelijk. Naomi Klein sluit de film dan ook af met een oproep nú verandering af te dwingen.
Het is tijd voor een nieuw inspirerend progressief verhaal over de economische keten. Tot voor kort zat de linkse elite in zijn maag met de beruchte voorbeelden van ontspoord socialisme – met hardnekkig plezier worden de uitwassen van het communisme ook Meulenbelt hier op Joop weer voor de voeten geworpen. Omdat links jarenlang in het defensief heeft gezeten en geen inspirerend verhaal meer durft te verwoorden, zijn burgers teruggevallen op nationalisme en etnische haat, stelt Klein. Nieuwe tijden vragen om Nieuw Linkse geluiden. Ook historicus Tony Judd pleit in zijn boek Ill Fares the Land voor een opgefriste zelfverzekerde sociaal-democratische koers. Er is niets mis met een overheid die haar onderdanen hier en daar beschermt tegen ongeremd egoïstische winstpakkers. Dat levert geen communistische heilstaat op, maar een stevige combinatie van vrijheid én collectieve verantwoordelijkheid. Er zijn nu eenmaal zaken die we gezamenlijk delen, als Nederlanders. Laten we die zaken dan ook gezamenlijk beschermen, en de macht niet weggeven aan een groep anonieme investeerders. Judd vreest dat er geen volwassen linkse denkers zijn die de omslag kunnen maken en richt zich vooral op een jonge generatie. Nadat ik Dick Pels heb horen spreken, neig ik ertoe hem gelijk te geven.
Daarom herhaal ik mijn oproep: maak van The Shock Doctrine verplichte kost op middelbare scholen en universiteiten.

Meer over:

opinie, media
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.