Theevisite bij Al Qaida

Volgens de oud-bodyguard van Osama Bin Laden die ik in Sana’a sprak kunnen we ons beter niet met zijn land bemoeien. Nasser al-Bahri (37) is duidelijk zijn conditie kwijt. Hijgend en onzeker klautert de voormalig beveiliger van ’s wereld meest gezochte terrorist Osama Bin Laden via wankele muurtjes het platte dak op. Hij wil de pracht van de duizenden jaren oude hoofdstad Sana’a tonen. Ooit vertrok hij een van de beschilderde lemen huizen om via Saoedi-Arabië en Bosnië in 1996 zich aan te sluiten bij de meest beruchte groepering van de wereld. ‘In Tadzjikistan ontmoette ik Osama die me overtuigde om mee te vechten in Afghanistan.’ Zowel de ouders van Nasser als van Bin Laden komen uit dezelfde streek in het zuiden, dat versterkte het onderling vertrouwen.

Nasser praat met een dromerige blik in zijn ogen over zijn nog steeds voortvluchtige baas. ‘Hij is een grote persoonlijkheid, hij is eerlijk en hij heeft een visie. Al Qaida was in die dagen goed georganiseerd. We hadden doktoren, onderzoekers, zakenmensen. Er waren contacten met officieren van het Egyptische leger.’

In 2000 kwam Nasser terug naar Jemen ‘om mijn zieke vrouw te verzorgen’. Daar kwam niet veel van terecht want na de aanslag in de havenstad Aden op het Amerikaanse marineschip schip USS Cole, waarbij 17 Amerikaanse mariniers omkwamen, verdween hij als gevolg van een schoonmaakoperatie tegen terroristen een paar jaar achter de tralies.

Inmiddels werkt de in een kekke trui en blauwe jeans gestoken potige Jemeniet als ‘businessconsultant’, wat dat ook in mag houden. Hij oogt charmant en blijkt zelfs enkele woorden Engels te spreken. Zijn liefde voor zijn voormalige werkgever is onveranderd, maar inmiddels voelt hij zich niet langer loyaal aan diens beweging. Wijzend naar de bergen aan de rand van de stad stelt hij dat in Jemen inmiddels een tweede generatie is ontstaan: al Qaida-op-het-Arabische-schiereiland. Duidelijk een klasse minder. ‘Ze zijn met misschien 300 tot 500 leden. Ze vechten een guerrillaoorlog met weinig geld voor eten en transport. Natuurlijk kunnen ze een bom maken, dat is niet moeilijk.’

Nasser wil niet te neerbuigend doen naar zijn moslimbroeders maar hij acht de kans klein dat zijn opvolgers een openlijke oorlog tegen de regering van president Ali Abdallah Saleh kunnen ontketenen en zo ook een gevaar vormen voor de wereldvrede. ‘Wat ik weet is dat Al Qaida niet welkom is in Jemen.’ Uit angst voor aanslagen vertrokken veel buitenlandse bedrijven. Dat deed de enorme werkloosheid verder toenemen en de sympathie voor al Qaida kelderen. Nasser is er dan ook van overtuigd dat al Qaida in Jemen kan worden geëlimineerd. ‘Door de inzet van religieuze leiders als sjeiks en imams die hen ompraten. Niet met vechten.’ Buitenlandse militaire bemoeienis werkt als een lap op een rode stier. ‘Interventie van het Amerikaanse of Britse leger zal al Qaida sterk laten groeien.’

Honderden van zijn landgenoten vochten in de Jihad, de heilige oorlog, met name in Afghanistan, eerst tegen de Russische bezetting (1979-1989) en later aan de zijde van de taliban. In de Guantanamo-gevangenis op Cuba zitten nog altijd ruim negentig Jemenieten verdacht van terrorisme vast, meer dan uit welk land ook. De Verenigde Staten weigeren ze los te laten uit angst dat ze opnieuw de wapens grijpen. In Jemen groeit inmiddels een heus netwerk van oud-strijders. Velen zijn nooit gearresteerd na terugkeer uit Irak of Afghanistan. Anderen zijn vrijgekomen in een rehabilitatieprogramma voor jihadisten van de regering. Nasser belt Salem, de oud-chauffeur van Bin Laden en tevens zijn zwager. Tegenwoordig bestuurt die een taxi in de hoofdstad. Maar niet iedereen is gecharmeerd van de westerse media: ‘Hij wil liever niet praten.’

Verderop in de al Dairi straat, gelegen tussen oude en nieuwe universiteit, lopen aanhangers van fundamentalistische stromingen binnen de islam, zoals salafisten en wahabi’s, op sandalen en in broeken met pijpen op hoog water. Hier bezoeken ze hun boekwinkels om cd’s met koranteksten te kopen en eten ze in hun favoriete ‘halal’-restaurant. Onder de straatslenters bevinden zich veel buitenlanders uit Algerije en Saoedi-Arabië die thuis minder bewegingsvrijheid hebben. Maar er zijn ook Amerikanen en Europeanen onder hen. ‘De regering laat het allemaal toe,’ zegt een academicus in de hoofdstad. ‘President Ali Abdullah Saleh is sinds 1978 aan de macht en heeft maar één obsessie: overleven. Zware vervolging zou de extremisten aansporen tot geweld tegen de toch al wankele Jemenitische staat.’ Daarbij ligt hun voorkeur vooral bij buitenlandse doelwitten als toeristen en ambassades. De man wijst op een onopvallende lage blauwe deur die toegang geeft tot een moskee. ‘Het gevoel van geheimzinnigheid creëert bij hen een bondgenootschap.’ Ook de directeur van de Iman Universiteit sjeik Abdelmajid Zendani, samen met Osama Bin Laden op de ‘Specially Designated Global Terrorist’-lijst van de Verenigde Staten, verschijnt in Sana’a in het openbaar en waarschuwt: ‘Ik doe wat mijn geloof mij voorschrijft zonder enige aarzeling.’

In de wirwar van de straten liep ook tot voor kort Umar Farouk Abdulmuttalab, de Nigeriaan die op kerstdag tevergeefs een Amerikaans vliegtuig boven Detroit wilde opblazen. Op het Sana’a Institute for Arabic Language aan de Sa’ilahstraat volgde hij taalles. De eerst maal was in 2005. De tweede maal kwam hij op 4 augustus en bleef tot 21 september vertelt directeur Muhammed al-Ansi die geen enkel probleem heeft met een gesprek. De 23-jarige Nigeriaan beschrijft hij als een normale student. ‘Hij zat in een klas met twee Amerikaanse jongens, een Franse vrouw en een buitenlandse moslim. Het was gemixt; jongens en meisjes, moslims en niet-moslims. Hij was de beste van de klas. Soms mistte hij lessen omdat hij het gevoel dat hij er weinig aan had.’

De directeur, in pak met stropdas, zag niets radicaal aan Abdulmutallab. ‘Soms verliet hij de klas om te bidden. Hij vroeg dan om toestemming.’ Wel was de student op zichzelf en ging niet met anderen om. Als er pauze was bleef hij in de klas. ‘In het pension bleef hij in zijn kamer. Anderen kookten en aten samen. Hij niet.’

In september vertrok Abdulmutallab uit beeld. ‘We dachten dat hij Jemen had verlaten. Er was een auto die hem van hier naar het vliegveld bracht om naar Dubai te vliegen.’

Na zijn verdwijning reisde Abdulmutallab naar het bergachtige gebied ten zuidoosten van de hoofdstad wat de ‘Driehoek van het kwaad’ wordt genoemd. Bij intensieve sessies werd hij geestelijk voorbereid op zijn zelfmoordmissie, samen met nog twintig anderen zo liet bij zijn verhoor na arrestatie los. In het voor regeringstroepen ontoegankelijke stammengebied sprak hij vaak met spiritueel leider Anwar al Awlaki. Deze Amerikaan van Jemenitische origine was ook de inspirator van majoor Nidal Malik Hasan, een legerpsychiater die afgelopen november 13 collega’s op een basis in Texas doodschoot.

Bodyguard Nasser al-Bahri kende de Nigeriaan niet. En weet niet wat hem bezielde. ‘Ik geloof wel dat onschuldige mensen doden iets slecht is en waar mensen niet van houden.’ Het klinkt niet echt geloofwaardig uit zijn mond, maar radicale standpunten zouden hem ongetwijfeld weer de cel indraaien. Wanneer Nasser na het gesprek puffend de eeuwenoude stenen trap afdaalt, ontkent hij dat Osama Bin Laden naar Jemen verhuist om de leiding te nemen. ‘Die monitort de gevechten in Afghanistan. Het is 100 procent zeker dat hij in daar blijft omdat dat veiliger voor hem is.’ Hij houdt wel erg van Jemen,’ weet Nasser. ‘Hij gelooft dat ooit een leger uit Jemen vertrekt om het hele westen te bevechten.’

Dit stuk staat ook op arnoldkarskens.com

Meer informatie In De Pers Al Qaida is hier niet welkom en Jemen magneet voor extremisten plus fraaie foto’s.

Bij VRT’s Terzake een reportage en commentaar van mij.

Op de foto uw verslaggever met lijfwacht Nasser al-Bahri met uitzicht op Sana’a.