Tienpuntenplan voor een beter pensioen

In de voorheen zo gemoedelijke pensioenwereld wordt de stemming allengs grimmiger. Jongeren zijn middels een internetpetitie in opstand gekomen tegen het Pensioenakkoord. Gepensioneerden richtten een politieke partij (50Plus) op en overwegen juridische stappen tegen het ABP. De vakbond is verdeeld over de vraag of werkgevers niet te goed en lage inkomens niet te slecht wegkomen met het Pensioenakkoord, terwijl werkgevers niet van plan zijn meer premie te betalen.

Het dispuut gaat over het verdelen van verliezen tussen partijen die daarvoor begrijpelijkerwijs alle bedanken. De afloop zal uiteindelijk door onderlinge machtsverhoudingen bepaald worden. Het is ondertussen wellicht nuttig te bezien of er uitgangspunten zijn waar wel (nagenoeg) iedereen het over eens is en die pensioenregelingen direct verbeteren. Die zijn er namelijk wel degelijk.

Herverdeel niet van arm naar rijk. Of herverdeling wenselijk is, daar denkt iedereen het zijne van. Herverdeling van rijk naar arm is dat in ieder geval niet. Door de lagere levensverwachting van lagere inkomens, de franchise en de doorsneepremie vindt er evenwel herverdeling naar hogere inkomens plaats. Verhoging van de pensioenleeftijd vergroot de perverse herverdeling. Oplossing is een inkomensafhankelijke regeling.

Zeg niet iets toe dat niet waargemaakt kan worden. Dus niet in folders schrijven ‘Als ambtenaar bent u bij het ABP verzekerd voor een oudedagsvoorziening. Beter gezegd, u bouwt een welvaartsvast pensioen op’ en dan later dat pensioen korten. En niet beloven bij te storten, en daar vervolgens onderuit proberen te komen (Boskalis/Smit). De makkelijkste manier om aan dit uitgangspunt te voldoen is niets toezeggen, maar dat is strijdig met het volgende.

Stem pensioenregeling af op de voorkeuren van deelnemers. Nu wil het geval dat deelnemers, blijkens onder andere DNB-enquêtes, een lager maar zeker pensioen prefereren boven een naar verwachting hoger pensioen.

Stem beleggingsbeleid af op de toezeggingen. Harde toezeggingen die gefinancierd worden met risicovolle bezittingen zijn niet hard. Risicovol beleggen kan wenselijk zijn, maar er kunnen dan geen harde toezeggingen worden gedaan.

Wie risico draagt, dient zeggenschap te hebben. Indien werkgevers geen risico meer lopen, hebben zij het pensioenbestuur te verlaten. Omgekeerd lopen jongeren en ouderen risico maar worden niet (expliciet) vertegenwoordigd in het bestuur van (bedrijfstak)pensioenfondsen. 

Gebruik bij de premiestelling en de dekkingsgraad dezelfde discontovoet. Premies baseren op een hogere discontovoet (waardoor premies lager uitvallen) is inconsistent en leidt tot directe verslechtering van de dekkingsgraad.

Neem ethisch beleggen serieus. Dat sluit beleggen in clusterbommen of schimmige plantages in Mozambique (ABP) uit.

Minimaliseer de kosten. Dat spaarzaamheid de grootste bron van inkomsten is, is een volkswijsheid die aan relevantie wint nu andere bronnen van inkomsten opdrogen. De kosten van vermogensbeheer, door AFM geschat op 4.5 miljard, dienen scherp tegen het licht gehouden.

Schaf asymmetrische bonussen af. Indien vermogensbeheerders een bonus krijgen als het goed gaat, maar geen malus als het verkeert, is er een grote prikkel om risico te nemen. Omdat elke bonus asymmetrisch is (er moet tenminste het minimumloon betaald worden) betekent dit afschaffing van alle bonussen.

Geef de pensioenmarkt niet vrij voor verzekeraars. Er is veel kritiek mogelijk op pensioenfondsen, maar pensioenfondsen zijn heilig vergeleken met verzekeraars. De woekerpolis-affaire, waarbij verzekeraars kostenpercentages van 40% (of meer) over de hele inleg meenden te moeten hanteren, laat geen andere conclusie toe.

Pensioenfondsen komen momenteel geld tekort om aan alle verplichtingen en ambities te voldoen. De huidige conflicten tussen jong en oud en werkgevers en werknemers gaan over het verdelen van het tekort. Welke uitkomst daarbij wenselijk is, valt niet uit te maken op grond van economische principes.

Bovenstaande zaken zijn evenwel wenselijk op grond van basale economische principes, consistentie of elementair fatsoen. Invoering ervan zal de gemoedelijkheid niet doen terugkeren maar de sfeer wordt allicht minder grimmig.