Trump, de altijd onschuldige president

Donald Trump is een Russische president, schreef ik vorige week. In 1987 openbaarden zijn politieke ambities zich, kort na een bezoek aan Moskou. Het ging me er niet om te beweren dat de Russen hem al meer dan dertig jaar als agent hebben maar dat onze kijk op de afloop van de Koude Oorlog misschien te eenzijdig is. De wapenwedloop konden de Russen niet winnen, de verkiezingsstrijd wel. Ze verloren niet, ze veranderden van tactiek.

Dat beeld werd deze week nog eens bevestigd. Tijdens de top in Helsinki gedroeg Trump zich ten overstaan van de wereldpers als een marionet van Poetin. Hij heeft geen dubbel paspoort maar wel duidelijk een dubbele agenda. Zelfs zijn trouwe fans bij Fox raakten in verwarring. Een dag later probeerde de ‘Russisch-Amerikaanse’ president de schade te herstellen door te verklaren dat hij zich versproken had. Alleen de goedgelovigen haalden opgelucht adem.

Het idee dat Trump heimelijk een Russisch agent zou zijn, is natuurlijk te bespottelijk voor woorden. Probleem is alleen dat zo’n beetje alles aan zijn presidentschap bespottelijk is. Dus dat alleen is geen reden om het uit te sluiten.

Sinds dinsdag speelt de vraag wat Trump in hemelsnaam drijft, voor zo ver die vraag je de afgelopen twee jaar niet al bezighield. Volgens de theorie van Hanlons Scheermes kun je het idee dat hij willens en wetens een agent van de Russen is terzijde schuiven: “Schrijf nooit aan kwade opzet toe wat afdoende verklaard kan worden door domheid.”

Zo kun je ook naar zijn optreden kijken. Dom is nog een subjectief begrip maar onwetend is hij wel. Hij weet niet dat Schotland onderdeel is van het Verenigd Koninkrijk. Om maar een willekeurig voorbeeld te noemen. Maar ook dat is geen afdoende verklaring voor de kolkende gekte waar hij zich in thuis lijkt te voelen.

Je begrijpt hem wel beter als je hem beschouwt als iemand die alleen maar aan zichzelf denkt. En dan bedoel ik niet een beetje egoïsme maar full throttle alleen maar aan jezelf denken. Trump zelf is het enige dat telt voor Trump. Dat komt ook voortdurend tot uiting. Tijdens zijn optredens heeft hij het meestal over zichzelf maar ook als je hem ziet omgaan met andere mensen blijkt dat. Er zijn tal van voorbeelden van dat hij zich als een hork gedraagt. Het clipje waarin hij de Britse koningin negeert, de beelden van hoe hij zijn vrouw in de kou laat staan, om er maar twee te noemen.

In een sterke analyse in GQ schrijft Julia Ioffe dat Trump’s onbegrensde eigenliefde de simpelste verklaring is voor zijn optreden bij Poetin. Het gaat om wat hij altijd en overal verkondigt, dat hij de presidentsverkiezingen gewonnen heeft. De rol van de Russen erkennen zou die overwinning ondermijnen. “Er is geen andere manier om dit te framen. Dit gaat, en is altijd gegaan om de legitimiteit van zijn presidentschap. En niemand, zeker niet een zittende president die zichzelf boven al het andere plaatst, zou dat terrein prijsgeven.”

Trump plaatst zichzelf boven al het andere. Zaken als waarheid, vriendschap, vertrouwen, kortom al die vage begrippen waarmee gewone sloebers proberen een juist leven te leiden, doen voor hem niet ter zake. Goed en slecht draaien alleen om de vraag of er voordeel voor hem in zit. Mensen die hem bekritiseren of tegenwerken zijn “slechte mensen”, wie hem prijst is “goed”. Normaal gesproken zou dat als een boemerang werken, immers als je iemand neerzet als slecht dan suggereer je daarmee dat je zelf goed bent. Maar zo werkt het niet in het universum van Trump en zijn aanhangers. Dat hij openlijk liegt, laat binnen die manier van denken juist zien dat hij geen hypocriet is. Dat hij onbetrouwbaar is, bewijst zijn geloofwaardigheid.

Het is het verdedigingsmechanisme van de pestkop. Die beweert steevast dat zijn vreselijke gedrag alleen maar gezien moet worden als ‘een geintje’. En wie heeft er nou bezwaar tegen humor, nou wie, wie? Het is een methode om kritiek zich altijd tegen de criticus te laten keren. En in het rumoer dat vervolgens losbarst, raakt verloren waar het echt om ging en gaat de pestkop vrijuit. Trump is dol op pesten.

Het is vast verleidelijk om Trump neer te zetten als een slecht mens. Maar de vraag is of hij er wat aan kan doen dat hij zo is. In 2013 reed een dronken 16-jarige telg uit een zeer rijke familie in Texas vier mensen dood. De tiener werd schuldig bevonden maar kreeg geen celstraf omdat hij volgens een psycholoog slachtoffer zou zijn van ‘affluenza’, een psychische toestand als gevolg van rijkdom. Hij had nog nooit in zijn leven tegenslag gekend en was nooit geconfronteerd met de schadelijke gevolgen voor anderen van zijn gedrag. Zijn ouders hadden hem nooit regels opgelegd. Kortom, hij kon er zelf niks aan doen dat hij het leven van anderen verwoestte.

Trump komt ook uit een zeer rijke familie. Zou hij ooit tegengesproken worden in zijn persoonlijke omgeving? Is er iemand die hem wijst op zijn asociale gedrag? Misschien is er gewoon een slachtoffer van affluenza president geworden en kunnen we hem – volgens die voor rijken zo vergevingsgezinde denkwereld – niet verwijten wat hij ons aan doet. Grote kans dat een rechter straks ook hem niet naar de gevangenis zal sturen.