Tsipras heeft een punt: Athene krijgt nog miljarden uit Berlijn

Deze maandag komt de Griekse premier Alexis Tsipras bij Angela Merkel op bezoek. Vooral rechtse media verkneukelen zich over de showdown die in Berlijn wellicht plaats vindt. De bondskanselier zal haar strengste leraressentoon opzetten en verklaren dat schulden nu eenmaal stipt moeten worden afgebetaald. Griekenland kan kronkelen wat het wil, de deurwaarder blijft op de stoep staan.

Tsipras heeft nog één kaart om uit te spelen. Hij kan beginnen over oorlogsschade. Net als John Cleese in een van de beroemdste afleveringen van Fawlty Towers zal hij het ‘ Don’t mention the war ‘ niet kunnen laten. Is die kaart haalbaar? Kan Griekenland alsnog klinkende munt eisen voor wat nazi-Duitsland destijds aanrichtte? En zouden andere Europese landen zoals het onze, dat daarna ook kunnen? Rutte zou geen enkele kans maken met zo’n eis, maar voor Tsipras liggen de zaken misschien toch anders. Er staat nog een nooit door Berlijn terugbetaalde lening open. Rente is ook nooit vergoed.

Afgedwaalde Duitsers Bij mijn weten – maar ik geef mijn mening graag voor een betere – is Nederland tijdens de bezetting nooit gedwongen geweest om honderden miljoenen aan nazi-Duitsland uit te lenen. Dat had twee redenen: ten eerste beschouwden de nationaalsocialisten ons volk als een soort afgedwaalde Duitsers. Daarom kregen wij een voorkeursbehandeling, zeker in vergelijking met Oost-Europa en de Balkan. Ten tweede had de Führer een rijkscommissaris benoemd die het land rechtstreeks bestuurde zonder tussenkomst van een marionettenregering.

In Athene zetelde wél zo’n bewind onder leiding van een collaborerende generaal. Het land werd deels door de Wehrmacht, deels door het Italiaanse leger bezet gehouden. Aan dat collaborateursregime in Athene kon gemakkelijk zo’n staatslening (van bijna een half miljard rijksmark) worden opgedrongen. Overigens veroorzaakten de Duitsers al in hun eerste bezettingsjaar een gruwelijke hongersnood door verreweg het grootste deel van de Griekse voedselvoorraden af te voeren.

Rost van Tonningen In Nederland pakten de Duitsers het anders aan. Rijkscommissaris Seyss-Inquart benoemde de SS-gezinde NSB’er Meinoud Rost van Tonningen tot president van de Nederlandse Bank. Hij voerde getrouw al diens opdrachten uit. Daarbij hoorde – te simpel uitgelegd – het volgende. DNB hield een rekening aan bij de Duitse collega-instelling, de Reichsbank. Wanneer de Duitsers verplichtingen aangingen in Nederland, stortten zij het bedrag in rijksmarken op die rekening. Daarna drukte Rost van Tonningen het equivalent aan guldens. De dekking met die rekening op de Reichsbank van de Führer die de wereld ging veroveren was spijkerhard, verklaarde hij desgevraagd. In feite betaalden de nazi’s met monopoliegeld.

Na de bevrijding klotsten er miljarden aan inflatieguldens rond. De geschiedenis rond het tientje van Lieftinck heeft veel te maken met het saneren van de zwaar beschadigde Nederlandse gulden. In 1945 dachten de geallieerden aanvankelijk aan herstelbetalingen. Zij begonnen met het afvoeren en demonteren van de Duitse industrie. De Koude Oorlog en de noodzaak van een sterk Duitsland als hoeksteen in een bondgenootschap tegen Stalin maakte daar een einde aan. Alleen de Sovjet-Unie heeft het door haar bezette deel van Duitsland zwaar laten boeten. Het voerde bijvoorbeeld zoveel spoorrails af, dat de jonge DDR aanvankelijk alleen nog maar over enkelspoor treinverbindingen beschikte.

Wraakacties Het hoofdstuk van de herstelbetalingen lijkt daardoor afgesloten. Maar met staatsleningen ligt het anders. Het is een ongeschreven regel dat regeringen geen rente en aflossing kunnen weigeren op kredieten die hun voorgangers zijn aangegaan, ook als ze door een revolutie aan de macht zijn gekomen. Griekenland heeft weinig kans op herstelbetalingen voor de gedane schade, zoals de kunstmatig veroorzaakte hongersnood, de verwoestingen en de wraakacties van de nazi’s in het kader van hun strijd tegen de zeer sterke Griekse verzetsbeweging, die militair heel wat meer voorstelde dan het Nederlandse equivalent. 

De rekening van de staatslening presenteert Tsipras echter terecht. ’t Juiste en eerlijke antwoord zou zijn een spectaculaire schuldenverlichting doordat Duitsland een passende hoeveelheid verplichtingen overneemt. Pacta sunt servanda en rekeningen moeten worden betaald. Dat is de afgelopen jaren toch zo benadrukt, onder meer door ons eigen financieel genie Jeroen Dijsselbloem?

Beluister dit opiniestuk hier 

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)