TTIP, ISDS en de D van democratie!

Elke fatsoenlijke politieke partij heeft natuurlijk de democratie, de rechten van consumenten, het milieu en de rechtsstaat hoog in het vaandel staan. Veel partijen hebben democratie zelfs in hun naam verwerkt. Democratie is waar ze pal voor staan.

Sinds vorige week is de vraag echter welke consequenties partijen aan dat vlagvertoon verbinden als het aankomt op een stemming over TTIP, het omstreden vrijhandelsverdrag waarover de EU en de VS op dit moment met elkaar onderhandelen. Op 28 mei werd in de handelscommissie (INTA) van het Europees Parlement een ontwerpresolutie aangenomen die het handelsverdrag simpelweg omarmt, inclusief extreem controversiële onderdelen zoals het Investor-to-State-Dispute Settlement  (ISDS) mechanisme en de Regulatory Cooperation Body, dat aan het internationale bedrijfsleven de mogelijkheid geeft om in de Brusselse achterkamertjes rechtstreeks invloed uit te oefenen op wetsvoorstellen van de Europese Commissie vóórdat die aan het Europees Parlement worden voorgelegd. Dat wás en ís niet in het belang van onze democratie. Sterker nog, een handelsverdrag met deze ingrediënten is zo giftig dat het onze rechtsstaat en de democratie om zeep zal helpen.

Uitgesteld Op woensdag 10 juni zou het voltallige Europees Parlement over deze ontwerpresolutie stemmen. Die stemming zou cruciaal worden omdat de uitslag van de stemming voor een belangrijk deel zal bepalen welke inzet de Europese Commissie zal kiezen in de verdere onderhandelingen over TTIP met de VS. Dinsdag werd duidelijk dat de stemming is uitgesteld omdat er teveel amendementen waren ingediend tegen het voorstel. Dat lijkt goed nieuws. Maar als de ontwerpresolutie bij een volgende stemming niet wordt weggestemd dan is de kans dat we in Europa ooit nog van ISDS of Regulatory Cooperation afkomen vrijwel nihil.

Waarom is dat zo? Allereerst stelt de aangenomen resolutie onomwonden dat het omstreden ISDS mechanisme – zij het met enige cosmetische aanpassingen- in TTIP moet blijven. ISDS is immers al veelvuldig misbruikt om overheden die milieu- en gezondheidswetten invoerden ongenadig hard te straffen. Volgens recente cijfers van de VN wonnen overheden tot nu toe minder dan de helft van de honderden ISDS zaken waarin het tot een uitspraak kwam. In de overige gevallen werden ze veroordeeld tot het betalen van schadeclaims  die op kunnen lopen tot miljarden euro’s of werden grotendeels geheime schikkingen getroffen. Dankzij ISDS staat er in Hamburg nu een vervuilende kolencentrale die niemand wilde, behalve energiereus Vattenfall (hier opererend als NUON). Vattenfall dwong onder dreiging van een claim van 1,4 miljard euro bij de Duitse overheid af dat de milieunormen naar beneden werden bijgesteld zodat de centrale tegen geldende EU-normen in toch gebouwd kon worden.

Arbitragetribunalen voor en door bedrijven, die staten, rechters en parlementsleden in hun hemd zetten, terwijl multinationals er lachend met miljarden belastinggeld vandoor gaan of verlaging van normen op het gebied van milieu, gezondheid en arbeid afdwingen. Je zóu zeggen dat D66 daar als zelfbenoemde hoeder van onze democratie en rechtsstaat toch een stokje voor zou wil steken. Maar niets lijkt minder waar. Waar de PvdA fractie in het Europees Parlement bij monde van Agnes Jongerius inmiddels heeft aangegeven dat ze tegen het TTIP verdrag zal stemmen als het ISDS tribunaal niet wordt geschrapt, heeft Europarlementariër en handelscommissie lid Marietje Schaake vorige week hartstochtelijk vóór de vermaledijde resolutie gestemd en met haar alle collega’s van de ALDE groep waar D66 deel van uitmaakt.

Schaake spreekt in haar blog zelfs over een ‘belangrijke stap’ en rept met geen woord over democratie, over ISDS of over Regulatory Cooperation. Schaake gaat hiermee bovendien lijnrecht in tegen de opvatting van een ruime meerderheid in de Tweede Kamer – inclusief haar eigen partij -die eerder dit jaar in een motie uitsprak  dat ‘TTIP geen geschillenbeslechting mag bevatten die afbreuk doet aan ons rechtssysteem en onze democratische besluitvorming.’

Als Schaake en D66 blijven kiezen voor de koers die de ALDE groep heeft ingezet, steunt ze niet alleen een akkoord dat nieuwe wetgeving op het gebied van milieu, gezondheid, dierenwelzijn en arbeidsrechten aanzienlijk zal bemoeilijken, maar geeft ze ook het signaal af dat D66 verder van haar grondbeginselen is afgedreven dan ooit. Als de partij écht vindt dat handelsbelangen en markttoegang tot de VS belangrijker zijn dan het verdedigen van democratie en de rechtstaat dan is D66 de D van democratie niet langer waard en mag de partij de D van de Haagse gevel halen en ritueel aan ons komen overhandigen. We zullen er goed voor zorgen…

Wanneer de leden van het Europarlement kunnen laten zien hoeveel democratie en rechtsstaat ze waard zijn is vanwege het uitstel van de stemming nog niet duidelijk. Maar wel is duidelijk dat het afsluiten van TTIP bepaald geen gelopen race is. En als het zover is en er wordt gestemd, dan roepen we de de leden van het Europees Parlement op om de kans voor democratie te kiezen met beide handen aan te grijpen.

Geert Ritsema, Milieudefensie

Hilde van der Pas, Transnational Institute

Burghard Ilge, BothENDS

Roos van Os, SOMO