Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Turkse regering veegt de vloer aan met EU Progress Report

  •  
25-10-2012
  •  
leestijd 6 minuten
  •  
RTEmagicC_peteredel_Boek_02.jpg
Hoeveel beter was de relatie tussen de Turkse regering en de EU niet in de periode van 2002 tot 2008
De Europese Unie verplicht kandidaat leden te voldoen aan een serie voorwaarden: de criteria van Kopenhagen. Over onder andere economie, mensenrechten, het juridische stelsel, politieke transparantie en milieubescherming dienen potentiële leden zich aan deze regels te houden. Jaarlijks wordt geëvolueerd of zij dat doen, dan wel of er sprake is van vooruitgang/ achteruitgang. Bevindingen hieromtrent worden beschreven in een Progress Report.
Ook over Turkije, dat in 1999 geaccepteerd werd als kandidaat voor volledig EU-lidmaatschap, verschijnt ieder jaar een dergelijk verslag. Onlangs werd het rapport (.pdf) over 2012 gepresenteerd. Het verschilt van eerdere uitgaven in de zin dat het harder van toon is. Eerder werd weliswaar ook al kritiek geuit op verschillende punten, maar toen was de toonzetting toch begripvoller dan nu het geval is. Dat laatste valt op, omdat de opstellers van het rapport geen pertinente tegenstanders zijn van Turkse EU-lidmaatschap.
De kritiek Het is zeker niet een en al kommer en kwel in het Progress Report over 2012. Zo bestaat enthousiasme over de ontwikkeling van de Turkse economie, terwijl de hervorming van het juridische stelsel en de greep van de regering op de strijdkrachten eveneens als pluspunten worden genoemd. Er leven in de EU echter ook zorgen over Turkije en die worden in het recente Progress Report scherper omlijnd weergegeven dan voorheen. Die zorgen gaan niet alleen over de vrijheid van meningsuiting, de (zelf-)censuur van de media en internet, maar ook over de discriminatie van (religieuze) minderheden, de slechte omstandigheden in gevangenissen en de lange voorarresten, zoals in de geruchtmakende procedures rond Ergenekon en de Koerdische KCK. Verder constateert het Progress Report dit jaar dat ten aanzien van de Koerdische kwestie geen enkele vooruitgang is geboekt. Stuk voor stuk punten dus die ik op deze website eerder zelf ook al heb genoemd.
De reactie Binnen de regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) kon het laatste  Progress Report niet op veel sympathie rekenen. En dat is nog zacht uitgedrukt. Het had AKP-minister voor Europese Zaken Egemen Bagis gesierd wanneer hij erkend had dat de AKP op tal van gebieden nog veel werk te verrichten heeft. In plaats daarvan reageerde hij des duivels en sprak van een subjectief en ongebalanceerd rapport. Bagis kondigde aan dat de regering binnenkort haar eigen Progress Report zal presenteren. De columnist Yusuf Kanli vergeleek dat met een scholier die zijn eigen schoolrapport wil bepalen.
Bagis vindt dat de EU naar redenen zoekt om het toetredingsproces van Turkije te vertragen. Voor hem dient het rapport ‘de belangen van hen die niet willen dat Turkije doorgaat met haar proces van democratisering’. Viel te verwachten van een regeringsvertegenwoordiger die onlangs nog stelde dat ‘Turkije vrijer en transparanter is dan ooit’. Die opmerking bracht columnist Burak Bekdil ertoe om te schrijven dat Bagis in aanmerking komt voor een internationale prijs voor humor. Voor minister Bagis lijken mensenrechten op te houden bij het recht (en wie weet op den duur zelfs de plicht) voor vrouwen om in openbare gebouwen een hoofddoek te dragen. De rest vindt hij flauwekul. Althans, dat ga je al snel denken als blijkt dat de EU volgens Bagis in belangrijke delen van het rapport ‘onjuiste en ongefundeerde aannames’ herhaalt die hij eerder hoorde bij ‘marginale ideologische groeperingen in Turkije en Europa’.
Over wie heeft Bagis het wanneer hij van ‘marginale ideologische groeperingen’ spreekt? Over nationale en internationale mensenrechtenorganisaties? Evenals de EU hebben zij kritiek op het grote aantal journalisten in Turkse gevangenissen. Het bekende AKP-argument dat zij niet vastzitten vanwege hun artikelen, maar omdat ze schuldig zijn aan terrorisme voldoet niet. Door dat soort sprookjes laat de EU zich nu ook niet meer misleiden.
Burhan Kuzu Een graadje verder dan Bagis ging zijn partijgenoot Burhan Kuzu. Deze professor is parlementslid en voorzitter van een parlementaire commissie die een nieuwe grondwet opstelt (wat overigens door de EU wordt aangemoedigd). Dat maakt Kuzu tot een belangrijke man in Turkije. Neemt niet weg dat hij doelwit is van veel kritiek. Hij is al eens door protesterende studenten met eieren bekogeld. Wie daar meer over wil weten komt bedrogen uit. Een webpagina over dit incident is door de internetwaakhond in Ankara op de zwarte lijst geplaatst en daardoor niet toegankelijk. Het punt van kritiek in het Progress Report over censuur op internet vindt daarmee en passant bevestiging.
Tijdens een live-uitzending op het Turkse TV-kanaal CNN Türk noemde Kuzu het Progress Report ‘een rapport om bij de vuilnis te gooien’. Om vervolgens een exemplaar ervan demonstratief op de grond te gooien. ‘Hier, ik gooi het bij de vuilnis’ zei Kuzu. Voor een vertegenwoordiger van een partij die nog altijd beweert naar Turks EU-lidmaatschap te streven is dit een volstrekt contraproductieve handelswijze. Kan niet anders dan dat de Nederlandse rapporteur over Turkije aan het Europees Parlement, Ria Oomen Ruijten (CDA), ontstemd was over dit tafereel. En dat terwijl ze het eerder goed met de AKP kon vinden. En natuurlijk is dit soort cowboygedrag koren op de molen van politici in Europa die Turkije tegen iedere prijs uit de EU willen weren. Zoals Angela Merkel in Duitsland, om van figuren als Geert Wilders nog maar te zwijgen.
Tactische overwegingen Hoeveel beter was de relatie tussen de Turkse regering en de EU niet in de periode van 2002 tot 2008. Als de AKP ergens steun vond bij haar onderneming om een bres te slaan in het kemalistische bastion, dat jarenlang de toon aangaf in Turkije, was het wel bij de EU. Per slot van rekening hadden Europese politici weinig op met die nare militairen en hun medestanders binnen de ambtenarij en de rechtelijke macht. De bijval die de AKP in Europa vond toen het Constitutionele Hof in 2007 een poging deed om de AKP buiten de wet te plaatsen is illustratief. Het is zelfs niet onterecht om te stellen dat de AKP een deel van haar macht aan de morele steun van de EU te danken heeft. Slechts een enkele waarnemer in Europa maakte zich daar druk over. In die jaren heerste immers de overtuiging dat de AKP integer was in haar bewering naar een democratischer Turkije te streven waar een verbetering van de mensenrechtensituatie hoog op de agenda stond. En toegegeven, de zaken leken er onder de AKP aanvankelijk ook daadwerkelijk op vooruit te gaan.
Maar wat gebeurde er vervolgens? Niet alleen de militairen werden aangepakt. Want toen zij samen met andere uitgesproken kemalisten op doorgaans bedenkelijke gronden werden gearresteerd, verdwenen ook veel andere critici van de regering achter de tralies. Zo kwam de vrijheid van meningsuiting zwaar onder druk te staan en ontstond een atmosfeer van angst in Turkije. Nee, niet bij de aartsconservatieve aanhang van de AKP, waar religieuze regels meer prioriteit kennen dan mensenrechten. Maar wel bij de andere helft van de bevolking, die het autoritaire systeem van voorheen in een nieuwe religieuze jas terug zag keren.
Niet zo vreemd dat binnen de EU second thoughts ontstonden. Aanvankelijk waren er al eenzame zielen die inzagen dat de AKP de EU vooral uit tactische overwegingen aan het lijntje hield. Beweer nu maar eens dat ze ongelijk hadden. Het paradoxale van dit alles is dat de Turken er hoe dan ook beter van worden wanneer de onderhandelingen over Turks EU-lidmaatschap doorgang vinden. De praktijk leert namelijk dat de AKP zich meer aan Europese eisen over mensenrechten houdt wanneer lidmaatschap een serieus perspectief blijft. Aan de andere kant moet het de EU zo langzamerhand duidelijk zijn dat het toetredingsproces voor de AKP een groot spel is, waar het bijvoorbeeld vooral aan vasthoudt omdat buitenlandse investeerders ervan gecharmeerd zijn. Voor dat soort dilemma’s weet de EU zich gesteld met Turkije.
Kortom, de AKP heeft nu dus ook een groeiend probleem met de EU. Tel daar de conflicten met Armenië, Cyprus, Griekenland, Israël, Irak, Iran, Syrië, Rusland en diverse landen in Centraal-Azië bij op en je komt tot geen andere conclusie dat ze lekker bezig zijn in Ankara. Bovendien begint de aanvankelijk zo sterke band met Washington scheuren te vertonen. Maar dat is een onderwerp op zich dat afzonderlijke aandacht verdient. Houd deze website daarover maar in de gaten.  
  Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen )

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.