Uitdagingen voor het Wereld Sociaal Forum in Dakar

Van 6 tot 11 februari vindt in Dakar het Wereld Sociaal Forum plaats. Deze jaarlijkse topontmoeting van andersglobalisten keert terug naar Afrika op het moment dat op het continent overal de gevolgen van de crisis nog voelbaar zijn en in meerdere landen de bevolking in opstand komt. Er staat een veelbelovende editie op stapel, maar het is duidelijk dat tien jaar na de oprichting het WSF voor een lastige uitdaging staat.

In 2001 werd in het Braziliaanse Porto Alegre met de ambitieuze slogan ‘een andere wereld is mogelijk’ voor het eerst een Wereld Sociaal Forum georganiseerd. Het WSF bracht uiteenlopende groepen samen die zich in de jaren daarvoor steeds uitdrukkelijker wereldwijd begonnen te verzetten tegen neoliberale globalisering. Deze ‘andersglobalisten’ blokkeerden in de laatste weken voor de eeuwwisseling met succes de WTO top in Seattle, waarop een intensieve golf van protest volgde bij topontmoetingen van onder andere de G8 en het IMF. In deze tijd groeide het Wereld Sociaal Forum snel en speelde het een grote rol bij het coördineren van acties en het bouwen van effectieve netwerken rond thema’s als de kwijtschelding van schuld van ontwikkelingslanden of het verzet tegen vrijhandelsverdragen. Met de tientallen miljoenen mensen die tegelijkertijd wereldwijd demonstreerden tegen de oorlog in Irak bleek de andersglobaliseringsbeweging tevens een enorme mobilisatiekracht te hebben.

In de laatste jaren bleek het echter lastig te blijven innoveren en het Wereld Sociaal Forum vond in vergelijking met de eerste edities steeds minder weerklank. Er werden verschillende nieuwe formats uitgeprobeerd, zoals een decentraal WSF in 2006, dat tegelijkertijd in Bamako, Caracas en Karachi werd gehouden, en een dag van tientallen fora wereldwijd in 2010. Het leek of het WSF haar functie als ontmoetingsplaats en legger van dwarsverbanden al grotendeels vervuld had en de verwachte groei bleef uit. Ook elders zette de ‘movement of movements’ geen stappen vooruit. De belegering van de klimaattop in Kopenhagen eind 2009 werd geen ‘nieuw Seattle’, zoals onder andere Naomi Klein wel had voorspeld. Ook de ‘klimaattop van het volk’ in Bolivia, waar alternatieven voor de mislukte top in Kopenhagen werden ontwikkeld, werd druk bezocht maar kreeg nauwelijks aandacht in de media.

Ondertussen brak in 2008 een serie crises uit, waarvan met name de voedselcrisis een verwoestend effect had in ontwikkelingslanden. Andersglobalisten waarschuwden al jaren dat het beleid van de Wereldbank en het IMF van voedsel producerende landen chronische voedselimporteurs maakte, hetgeen bij snelle prijsstijgingen tot veel honger zou kunnen leiden. Ze kregen gelijk en tussen 2008 en 2009 raakten naar schatting meer dan honderd miljoen mensen extra ondervoed. Over de hele wereld leidde dit tot demonstraties en stakingen, en ook de recente revoluties in Tunesië en Egypte zijn grotendeels hierop gebaseerd. Dit heeft echter tot op heden niet geleid tot een verbetering van de internationale samenwerking van bewegingen en heeft zich niet vertaald in een nieuwe impuls voor het Wereld Sociaal Forum. Ook in coördinatie van het verzet tegen bezuinigingen in Europa, zoals de aanhoudende stakingen in Frankrijk afgelopen herfst, hebben de Sociale Fora nauwelijks een rol kunnen spelen.

In deze context, waarin onduidelijk is wat de toekomstige rol van het WSF zou kunnen zijn, vindt het evenement volgende week plaats in Dakar. In de Senegaleze hoofdstad klinken echter positieve geluiden. Er worden tienduizenden participanten verwacht, met in verhouding tot eerdere edities meer afgevaardigden van sociale bewegingen uit ontwikkelingslanden en minder vertegenwoordigers van Westerse NGO’s. Met name uit West-Afrika komen veel boeren-, studenten en migrantenorganisaties, die momenteel in een aantal grote karavanen onderweg zijn naar Dakar. Ook wordt er dit jaar voor het eerst door middel van videoconferencing werk gemaakt van het effectief betrekken van organisaties op andere continenten voor wie de lange reis te duur is.

De komende editie van het Wereld Sociaal Forum heeft zeker potentie en zal in ieder geval voor bewegingen uit de regio een belangrijke functie kunnen vervullen. De grote uitdaging voor het WSF is echter om nieuwe manieren te blijven vinden waarop het grassroot bewegingen en plotselinge opstanden, zoals momenteel in Noord-Afrika, kan versterken en met elkaar kan verbinden. Als daarmee in Dakar een concreet begin gemaakt kan worden, dan kan het Wereld Sociaal Forum ook in de komende tien jaar een ‘katalysator voor maatschappelijke verandering’ blijven.