Vacature: vervanging voor de Verenigde Staten gezocht (v/m/x)

Het feit dat we het Parijsakkoord hebben, is te danken aan de bilaterale relaties tussen China en de Verenigde Staten onder Obama. Nu deze motor achter de klimaatonderhandelingen is weggevallen, is het stukken moeilijker geworden om tot concrete afspraken te komen. De EU staat te popelen om de positie van de VS over te nemen. De Chinezen kijken echter de kat uit de boom. Het is als met elke andere relatie: het gaat om vertrouwen.

Weggevallen stuwkracht In aanloop naar de COP21 in Parijs hadden de VS en China al een onderlinge overeenkomst liggen. Die overeenkomst is tijdens internationale klimaatonderhandelingen verder uitgewerkt tot het Parijsakkoord. Ook bij de verdere uitwerking tijdens de klimaattoppen daarna, was het altijd cruciaal dat de VS en China samen met een bepaald voorstel konden leven.

Was dat het geval, dan zorgden ze er daarna voor dat voldoende andere landen aan boord kwamen: de ontwikkelingslanden volgden China, de westerse landen volgden de VS. Deze schets is uiteraard een simplificatie, zo heeft de EU bijvoorbeeld enorm veel diplomatiek voetwerk verricht, maar in essentie is dit hoe er de laatste jaren vooruitgang werd geboekt.

Rulebook De COP23 in Bonn laat zien dat het stuwmechanisme van de klimaatonderhandelingen nu is weggevallen. Het kabbelt voort, zonder dat er echte knopen doorgehakt worden. Het zogeheten rulebook waarin de details van het Parijsakkoord verder moeten worden uitgewerkt, en wat volgend jaar tijdens de COP24 in Polen moet worden aangenomen, is een ellenlang knip en plakwerk geworden.

Alles wat de landen er ooit over gezegd of ingeleverd hebben, staat erin. Er zal waarschijnlijk besloten worden om extra ontmoetingen in te plannen het komende jaar, om een extreem ingewikkelde situatie tijdens COP24 te voorkomen waarin teveel besluiten in te korte tijd genomen moeten worden. Werk dat tijdens deze COP had moeten gebeuren.

De EU staat klaar, China hapt niet toe Kan de Europese Unie de rol van de VS overnemen? Het lijkt van wel. De EU wil zelf, al jaren, en dat steken ze niet onder stoelen of banken. Op de gemiddelde EU-persconferentie valt minimaal tien keer het woord leiderschap. Ook de andere rijkere landen vinden het prima, ze konden zich op deze klimaattop lekker makkelijk achter de EU verschuilen. Op zich is dat geen wonder, leiderschap komt immers met een extra kritische behandeling.

Het was de EU die alle wind van voren kreeg voor het feit dat ze de verlenging van het Kyotoprotocol (Kyoto-2) nog niet geratificeerd hebben , terwijl die kritiek veel toepasselijker is voor landen als Japan en Canada. Ook komt leiderschap met extra verplichtingen. Het zijn de EU-landen (en tot voorkort de VS) die het leeuwendeel van alle internationale klimaatfinanciering voor hun rekening nemen.

Waarom maakt China geen bilaterale afspraken met de EU die vervolgens uitgewerkt kunnen worden tot internationale afspraken? En dat terwijl President Xi Jinping ongekend duidelijk was tijdens zijn partijconges eerder dit jaar: “Het voortouw nemen in internationale samenwerking als antwoord op klimaatverandering.” Een duidelijk mandaat voor de Chinese klimaatonderhandelaars, zou je denken. Toch houden ze zich volledig op de achtergrond in Bonn.

Vertrouwen bouwen Het probleem is dat China de EU niet volledig vertrouwt. Met de VS was het eenvoudiger, je had te maken met een afgevaardigde van één president die voor de volledige Verenigde Staten sprak. Neem dan de EU. Je onderhandelt met de eurocommissaris voor Klimaatactie, die terug moet koppelen naar 28 klimaatministers (straks 27, wat ook niet bijdraagt aan het Chinese gevoel van zekerheid), die vervolgens weer verantwoording afleggen tegenover 28 nationale parlementen. Hoe kan je daar op bouwen? Het verhaal rondom Kyoto-2 van deze week, toonde weer eens hoe één EU-land dwars kan liggen.

China en de EU zullen het komende jaar ongetwijfeld intensief gaan investeren in hun diplomatieke banden. De EU zal daarnaast moeten laten zien dat het, hoewel soms met horten en stoten, de rijen gesloten kan houden. De ratificatie van Kyoto-2 bijvoorbeeld, zulke kwesties horen niet op het internationale toneel te komen, dat moet soepeler wil de EU geloofwaardig zijn.

De EU zal daarnaast een wijze moeten vinden waarop het ook in minder formele setting met China kan onderhandelen, en concrete toezeggingen kan doen. Een enorme stap in dit opzicht zou het creëren van betrouwbare EU-fondsen voor internationale klimaatfinanciering zijn.