Vakbond, anders en beter

In onze doorgeschoten geliberaliseerde samenleving geldt steeds meer het recht van de sterkste en veel ruimte voor de rijksten. Daarom is solidariteit van de kwetsbaren meer dan ooit noodzakelijk. Toch is die solidariteit soms ver te zoeken. Want ook veel kwetsbaren moeten wel meedoen aan het spel van zelfinvestering, en eigen baas zijn. Dat brengt met zich mee dat verdiensten op de korte termijn ten koste gaan van zekerheid en minimumlevensstandaard op de lange termijn.

Het schoolvoorbeeld is de vaak gedwongen keuze van bijna 2 miljoen Nederlanders voor een baan als ZZP’er. In eerste instantie lijken de vooruitzichten van zelf kunnen beslissen en goede bruto verdiensten aanlokkelijk. Maar wie doorrekent en compenseert voor het afsluiten van een pensioen en contracten voor diverse verzekeringen, komt vaak uit op een nettoloon dat onder het minimum ligt. Daar komt nog bij dat er weinig zekerheid is als de arbeidsmarkt tegenzit, en er is dan het risico dat men terugvalt op de bijstand. Daarom zou een sterke vakbond voor ZZP’ers vanzelfsprekend moeten zijn. Maar daar is nog geen sprake van, omdat het eigen belang van ZZP’ers boven het gezamenlijk belang lijkt te gaan.

Niet alleen voor ZZP’ers, maar ook voor werknemers met een dienstverband in de zorg, het onderwijs, de bouwnijverheid, voedingsindustrie, metaal, ICT etc. is een vakbond van groot belang. Al jaren lopen de lonen achter op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. De overheid werkt hier aan mee, omdat het beeld wordt verspreid dat in slechte tijden ondernemers ontzien moeten worden en in betere tijden moeten de lonen laag blijven om de concurrentie met het buitenland aan te kunnen. Als de organisatiegraad van werknemers maar 15% bedraagt dan kan de vakbond wel zeggen dat ze de belangen van alle werknemers verdedigt, maar de armslag om iets te bereiken is toch beperkt. Het lijkt dan ook raar dat niet iedere werknemer voor een tientje netto per maand voor het lidmaatschap van de vakbond kiest. Maar in de huidige samenleving lijkt het credo te zijn “ieder voor zich en God voor ons allen”.

Daarom moet ook de vakbond veranderen en nadenken over betere klantenbinding en zichtbaarder optreden. Wanneer mensen problemen hebben in een arbeidsorganisatie, collectief of individueel en geen lid zijn van de vakbond dan worden ze niet geholpen. Bij directe problemen in de arbeidsrelatie is er een grote motivatie om lid te worden. Daar zou de vakbond gebruik van kunnen maken door een bindende regeling voor de langere termijn in te stellen. Het komt er op neer dat mensen die individueel of collectief in een problematische arbeidssituatie komen directe hulp wordt geboden op voorwaarde dat men een lidmaatschap van de vakbond voor minimaal 3 jaar aangaat. De situatie waarin mensen bij conflicten verkeren zal zeker motiveren om dat te doen.

In deze wereld van schrijnende arbeidsrelaties en oneerlijke verdeling tussen loon naar werk en winst op kapitaal is een solidariteitsstelsel voor werkende mensen nog steeds erg noodzakelijk. Daarom moeten de vakbonden vertrouwen op hun maatschappelijke noodzaak en aan lange termijn klantenbinding doen door te investeren in mensen die in de problemen zitten.