Van atleten naar bankzitters in 10 duizend jaar

Het verhaal van de menselijke geschiedenis is boeiend. Ongeveer 10.000 jaar geleden werden mensen in vruchtbare riviergebieden van jagers en verzamelaars landbouwers. Door de verandering die dat op de menselijke beweging met zich meebracht werden de botten minder sterk. Dat ontdekte de archeologe Alison Macintosh.

De resultaten van Macintosh’ onderzoek worden van 8 tot 12 april In Calgary (Canada) gepresenteerd op de Annual Meeting van de American Association of Physical Anthropologists.

So what, zul je denken, dat is lang geleden. Daar zingt Beyonce vandaag de dag niet minder mooi door. Toch heeft het uiteindelijk verrassend veel te maken met wie we nu zijn en hoe we eruit zien.

Maar eerst even snel het onderzoek. Met een draagbare 3D-scanner onderzocht ze menselijke beenbotten uit de periode 5300 jaar voor Christus tot 850 na Christus  in graven in de Donauvallei (Duitsland, Hongarije, Oostenrijk, Tsjechische republiek en Servië). Ze kon daaraan aflezen dat mannen door de overgang van het lopen en rennen achter dieren aan tot landarbeiders minder sterke beenbotten kregen. Iets dergelijks is ook in Nepal gezien (landbouw langs de grote rivieren ontstond overal zo’n beetje in de zelfde periode), maar niet in Afrika.

Ook boeiend is dat die verandering bij vrouwen niet zo duidelijk te zien is. Die hadden al minder zware botten dan mannen, maar het verschil tussen de beenbotten van mannen en vrouwen werd in die periode wat kleiner. Alison Macintosh kon ook zien dat de botvorming van vrouwen wijst op uiteenlopende taken. Dus die bleven ze zo’n beetje doen.

Met de andere leefwijze veranderde er veel meer. Er ontstond steeds meer specialisatie in landbouwgemeenschappen en er ontstond een andere cultuur (mensen hadden daar de tijd voor). Er ontstonden gemeenschappen en mensen woonden dichter bij elkaar. Daardoor kregen infectieziektes een kans.

Door de industriële revolutie veranderde er nog meer. Er ontstonden grote steden en dat betekende nog meer mensen op een klein gebied bij elkaar. De voedselproductie voor zoveel mensen moest gegarandeerd worden en de landbouw werd gemechaniseerd. Dus nog wat minder beweging en steeds eenzijdiger voeding.

Pas de laatste vijftig jaar is het dramatisch veranderd. We zijn nog steeds afhankelijk van landbouw en veeteelt voor onze voedselproductie. Auto’s en technologie hebben gezorgd voor nog minder beweging. Intrede van zittend werk voor het merendeel van bevolkingen en de introductie van de televisie als belangrijkste bron van vermaak waardoor mensen nog meer gingen zitten betekende dat mensen het grootste deel van de dag helemaal niet meer bewegen. Slappe botten zal je zeggen. Klopt osteoporose neemt toe, maar dat is niet ineens onze grootste zorg.

En nu wij. Wat betekent het voor ons? Sinds de intrede van de landbouw is de menselijke aanleg niet veranderd. Genen veranderen niet zo snel. Die aanleg past niet meer bij onze leefstijl en de balans tussen wat we aan voeding (energie) binnenkrijgen en de manier waarop we door onze omgeving leven (energieverbruik) past niet meer bij elkaar. We worden dikker, krijgen hogere bloeddruk, krijgen meer slechte vetten in het bloed en door ontregeling van het sturen van het suikerniveau in ons bloed ontstaat er diabetes type 2. In 50 jaar tijd is diabetes verviervoudigd en momenteel treft het ongeveer 8 procent van de bevolking. Het leidt tot meer chronische ziekten, maar we leven eerder langer dan korter. Het CBS heeft uitgerekend dat Nederlandse mannen gemiddeld 42 jaar en vrouwen 48 jaar (die leven nu eenmaal 6 jaar langer) met een chronische aandoening leven.

Zie je hoe de lijn van de geschiedenis van mensen loopt? Van jagers en verzamelaars naar boeren naar stadsbewoners naar tv-kijkers en bedlegerige mensen door chronische aandoeningen. Het is hoog tijd dat er iets gebeurt dat die ontwikkeling stopt.

 

 

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezond Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht