Opinie: Van der Staaij steekt een mes in de rug van artsen en patiënten

Kees van der Staaij schreef een ingezonden brief in de Wallstreet Journal over euthanasie in Nederland. De SGP-leider heeft geklikt bij de bovenmeester. Hij denkt dat die in de Verenigde Staten woont. De kop boven het stuk meldt dat artsen in Nederland je tegenwoordig doden, maar die zou hij zelf niet bedacht hebben. Wat hij zelf wel vindt, is dat het fundamentele recht op leven in Nederland momenteel bedreigd wordt. Hij zoekt steun in andere landen bij zijn strijd tegen de regelgeving in ons land, die toch op democratische wijze tot stand is gekomen. Hiermee impliceert hij dat iedereen die voor de wet stemde een moordenaar is.

Van der Staaij is daarom nu boos weg uit de klas gelopen en gaat thuis zijn grote broer halen. Als dat niet genoeg is haalt hij alle familieleden erbij, want hij heeft al opdracht gegeven om zijn brief ook in andere talen te vertalen. Hij wil een internationale actie tegen Nederland op gang zien te brengen.

In de Verenigde Staten of Rusland, in de Filippijnen of China zal men er echter weinig aan kunnen veranderen. De enige afspraak die alle landen in de wereld samen gemaakt hebben, is vervat in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Wat je geloof ook is, wat voor seksuele preferentie je ook hebt, of je arm bent of rijk, of je anderen tot last ben of juist niet, of je een economische of een politieke vluchteling bent, hoe oud je ook bent, wij bewoners van deze wereld, vertegenwoordigd door onze regeringsleiders, vinden samen dat iedereen, niemand uitgezonderd, recht heeft te leven. Handtekening eronder. Dat het niet op alle punten even goed gaat en er interpretatieverschillen zijn, moeten we op de koop nemen. Maar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is zo’n beetje de enige mondiale grondwet.

Er staat in die verklaring niets over het recht om te sterven. Het zijn religies en ideologieën die zich het recht op sterven hebben toegeëigend, maar dat is in tegenstelling tot de Mensenrechtenverklaring niet democratisch gebeurd en het vertegenwoordigt geen universele gedachte.

Het paradoxale van de pogingen van radicale gelovigen om anderen hun mening op te leggen is, dat ze nu juist niet het leven verheerlijken, maar iets boven en voorbij het aards bestaan: een boze God die rechter is en geen vriend. De dood vindt volgens gelovigen plaats omdat een hogere macht dat wil en daarom is het heengaan van een mens een belangrijke rite de passage. Zonder priesters, dominees of sjamanen kan er volgden radicale gelovigen geen betekenis gegeven worden aan het einde van het leven. Het is de lijdensweg die we tot het einde moeten voltooien.

Maar in een samenleving waar we de grenzen van het bestaan grondig onderzocht hebben, we precies weten waaraan we dood gaan, we het lichamelijk falen vaak nog enigszins kunnen herstellen, we het sterven soms nog kunnen uitstellen door de knop niet om te draaien, waarin een gigantische medisch-farmaceutische industrie ons met toxische stoffen zoals chemokuren nog lange tijd in een fase tussen leven en dood houdt, daar is het recht op sterven al lange tijd niet meer behouden aan de voorganger van een religieuze groep. Het is een wetenschappelijke beslissing geworden, of liever – en dat hopen we met onze euthanasiewetgeving te bereiken – een humanitaire beslissing. Dat betekent individueel en bevrijd van het morele oordeel van anderen. Dat is een keuze van ieder van ons die de dood in de ogen kijkt, in samenspraak met een gediplomeerd behandelaar die zich aan regels moet houden en daarop voortdurend getoetst wordt.

Yuval Noah Hariri schrijft in Homo Deus: “De moderne wetenschap en de moderne cultuur hebben een heel andere kijk op leven en dood. Die zien de dood niet als een metafysisch mysterie, en ze zien de dood zeker niet als bron voor het geven van betekenis aan het leven.” Volgens hem is het een technische uitdaging.

Voor sommige religies is het moeilijk de omslag te maken van verheerlijking van het lijden door de dood, naar verheerlijking van het leven. Als ik zo vrij mag zijn, zou ik politici zoals Van der Staaij willen adviseren, meer tijd te investeren in het recht van jonge mensen in een gezonde wereld op te groeien. Om op te komen voor het recht om te leven in een nicotinevrije wereld. Om achter de oorzaken van de dood door diabetes aan te gaan, want suiker is anno gevaarlijker dan kernwapens, en we weten wie miljarden uitgeven om kinderen te verleiden een leven lang zoetwaren in overvloed te consumeren. Daar kan volgens mij een politieke partij vanuit een religieuze overtuiging zich profileren voor het recht op leven.

Dat doet zo’n partij niet door de euthanasie in Nederland in een krant in een land waar men de euthanasiepraktijk hier niet kent, af te schilderen als een moordpartij. Daarmee steek je namelijk het mes in de ruggen van de mensen – en van hun families – die zo graag langer hadden willen leven, maar het niet meer konden. Daarmee pleeg je karaktermoord op alle artsen die zo graag mensen zouden genezen, maar weten dat er een grens is aan wat ze vermogen en hun patiënten tot het einde willen bijstaan, ook al betreden ze dat gebied niet graag.