Veelplegers behandelen voorkomt meer criminaliteit

Veelplegers heten niet voor niks veelplegers. De 5.000 tot 6.000 mensen die tot deze groep worden gerekend, zijn verantwoordelijk voor 40 % van de strafzaken. Wie één veelpleger op het rechte pad weet te brengen, voorkomt tientallen, misschien wel honderden winkeldiefstallen, inbraken en berovingen.

ISD staat voor Inrichting Stelselmatige Daders. Deze regeling maakt het mogelijk om mensen met een aantal veroordelingen voor kleine vergrijpen twee jaar op te sluiten en te behandelen. Maar uit klachten die bij De Ombudsman binnenkwamen, blijkt dat veel ISD’ers meer dan een jaar in de gevangenis wachten op de juiste behandeling. In de gevangenis blijft de behandeling beperkt tot een enkele training in sociale vaardigheden. Maar volgens Johan Wouda van de Piet Roorda kliniek in Beneden Leeuwen pakken zulke cursussen het kernprobleem van de verslaving niet aan. Veel veelplegers zijn niet alleen verslaafd, maar hebben ook verstandelijke beperkingen en psychische problemen. In zijn kliniek leren veelplegers om op zo’n manier met hun problemen om te gaan dat ze na afloop van hun behandeling niet meer naar drugs grijpen en dus ook niet opnieuw in de criminaliteit belanden. Maar zo’n behandeling kost tijd. Als mensen eerst meer dan een jaar in de gevangenis verblijven is de kans groot dat de ISD maatregel van twee jaar is afgelopen voor de behandeling is afgerond. De veelpleger die vroeger tien gram coke per dag gebruikte, heeft gelukkig besloten om vrijwillig langer te blijven. Anderen stappen de deur uit als hun tijd erop zit. Zij vervallen dan al snel in hun oude fouten.

Edwin ten Holte van de Verslavingsreclassering voegt daar nog aan toe dat het in de gevangenis veel moeilijker is om van je verslaving af te komen. Daar blijven drugs beschikbaar. Het is daarom zaak om zo snel mogelijk te bepalen wat voor behandeling een veelpleger nodig heeft en welke kliniek daar het meest geschikt voor is. Die diagnose laat nu lang op zich wachten. Ten Holte is er daarom voorstander van dat het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie al voor de veroordeling tot een ISD-maatregel wordt ingeschakeld om te bepalen wat iemand mankeert en wat daaraan gedaan kan worden. Uit onderzoek van het Verweij Jonker Instituut blijkt dat een op de vijf ISD’ers helemaal geen behandeling krijgt. Zij krijgen een zogenaamde kale ISD. Zij zouden niet gemotiveerd genoeg zijn voor een behandeling. Maar dat is een zwaktebod. “Motiveren is een werkwoord,” zegt Wouda. Het is juist de taak van de behandelaars om mensen die al jaren verslaafd zijn zover te krijgen dat ze willen breken met hun verleden.

Als een juiste behandeling van veelplegers ontbreekt, komt volgens Yvo van Kuijck, vice-president van het gerechtshof Arnhem, ook de legitimiteit van de maatregel in het gedrang. Veelplegers worden vaak gepakt voor kleine vergrijpen. Voor het stelen van een paar blikjes bier of een paar flessen shampoo kan je niet veroordeeld worden tot twee jaar gevangenisstraf. De rechtvaardiging van de ISD maatregel schuilt in het feit dat de veelpleger ook wordt behandeld. Als dat niet gebeurt is het een lege huls. Van Kuijck is er daarom voorstander van om zes maanden na het opleggen van een ISD maatregel te toetsen of iemand wel behandeld wordt. Het gerechtshof in Zwolle doet dat al. In het uiterste geval kan iemand dan na zes maanden weer op vrije voeten worden gesteld. Zo wordt de druk opgevoerd om snel tot een goede behandeling te komen.

Jacco Groeneveld is sectordirecteur gevangeniswezen van het Ministerie van Justititie. Hij erkent dat gezien de schade die veelplegers veroorzaken, alles op alles gezet moet worden om ze op het rechte pad te brengen. Hij erkent ook dat een deel van de ISD’ers te lang moet wachten op behandeling. Het ministerie heeft daarom extra psychologen en psychiaters ingehuurd en extra zorg ingekocht. Maar dat is niet genoeg, want bij de Ombudsman komen nog steeds veel klachten binnen. Het probleem is volgens hem dat teveel partijen bij de ISD betrokken zijn. Dat kost tijd. Maar die tijd hebben ISD’ers niet. Als ze te laat een goede behandeling krijgen, is de kans groot dat het effect van de behandeling nihil is.

Sommige mensen denken dat veelplegers onverbeterlijk zijn en dat je ze niet moet behandelen, maar gewoon moet opsluiten. Als ik een veelpleger vraag waarom hij vindt dat behandeling toch beter is geeft hij een prachtig antwoord: “Omdat ik het sowieso waard ben om behandeld te worden en een tweede, derde en misschien wel vierde kans verdien.” Dat is volgens Sylvester voor iedereen beter want het betekent: “dat ik niet in criminaliteit verval en geen overlast veroorzaak voor de maatschappij.”