Veiligheid gevaarlijke stoffen regel je niet alleen op papier

Het was een bewogen zondag: niet vanwege de Wimbledon finale of een spectaculaire touretappe, maar door een gasexplosie in Hilversum, meer waarschuwingen voor risicovolle bedrijven en als klap op de vuurpijl een reportage bij Brandpunt over het transport van gevaarlijke stoffen en de tekortkomingen hierbij. Voor de grap twitterde ik dat ik met bier en chips op de bank naar Brandpunt zou kijken. Want ja, als veiligheidsadviseur word je stiekem erg enthousiast als er nieuws is over gevaarlijke stoffen en dat wil ik mijn volgers nog wel eens laten weten.

Bij dergelijk nieuws moet ik ook aan de ochtend van 30 juni 2009 terugdenken. Ik werd wakker in een bloedheet Karlstad in Zweden waar ik die ochtend een presentatie zou geven over mijn promotieonderzoek op een congres van de Europese tak van de Society for Risk Analysis. Ik zette mijn laptop aan voor het laatste nieuws toen ik een bericht op Nu.nl zag over een treinongeval in het Italiaanse Viareggio. Enkele wagons waren ontspoord en lekgeslagen met uiteindelijk 31 doden. Dan wordt ‘de een z’n dood, de ander z’n brood’ opeens heel letterlijk.

Zulke ongevallen kunnen ook in Nederland voorkomen. Gelukkig is het laatste decennium in Nederland veel nieuw beleid op papier gezet: het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft de basisnetten weg en water vastgesteld en het basisnet spoor is er ook – eindelijk – bijna. Hiermee worden risicoplafonds vastgesteld, die aangeven wat het maximale risico is waaraan een gebied mag worden blootgesteld. In het kader van deze basisnetten zijn veel maatregelen genomen om het transport veiliger te maken. Voor spoor bijvoorbeeld door het nemen van maatregelen die de kans op botsingen kleiner maken en – in samenwerking met het bedrijfsleven – door het veiliger samenstellen van treinen, waardoor zogeheten BLEVEs voorkomen worden.

Desalniettemin zijn er dus ook minder goede berichten, want bij de brand op Kijfhoek werd duidelijk dat van veel tankwagons niet duidelijk was wat er in zat door gebrekkige en incorrecte administratie. Naar aanleiding van dit incident kwam de Inspectie Verkeer en Waterstaat met een rapport (pdf) waarin geconcludeerd werd dat dit veel breder speelt, met alle risico’s van dien. Ook zijn dit jaar al drie keer lekkages geweest in Roosendaal en een keer in Oss. In het Belgische Godinne was een groot ongeval waarbij ook gevaarlijke stoffen betrokken waren. 

Gelukkig liep het alle keren goed af, maar ook hier geldt helaas dat resultaten uit het verleden geen garanties voor de toekomst bieden. Wat de overheid zich daarom beter moet beseffen is dat beleid het startpunt is voor veiligheid, maar zeker niet het eindpunt. Wat met mooie woorden op papier heel goed geregeld lijkt door bijvoorbeeld basisnetten in te stellen, kan in de praktijk veel weerbarstiger blijken. Veiligheid en zekerheid zullen nooit synoniemen van elkaar worden, maar deze incidenten maken wel heel erg duidelijk dat het nog veel beter moet.