Verander je omgeving, verander jezelf

‘Deze keer ben ik écht gemotiveerd. Dus nu gaat het lukken!’ zeggen we. Toch blijkt dat we in het algemeen hooguit 30% van onze plannen en goede bedoelingen tot uitvoering brengen. Van de nieuwjaarsvoornemens wordt slechts zo’n 17% gerealiseerd, stelt ING op basis van haar jaarlijkse peiling.

We hebben het gevoel dat onze motivatie bepalend is en dat het daarom ‘nu echt’ gaat lukken. Een grote valkuil, want in feite spelen de omstandigheden een doorslaggevende rol. Hoeveel geld we uitgeven, hoe gezond we eten, hoeveel we roken en drinken, hoeveel beweging we nemen: het wordt allemaal nauwelijks bepaald door onze intenties, en veel meer door de omstandigheden en de mensen om ons heen. (Het plaatje van Michelangelo’s David illustreert dat heel mooi!) Zo kan bijvoorbeeld het voornemen om gezonder te leven makkelijk verknald worden door je jarige collega (daar gaan we weer: taart!), tijdnood (dus geen tijd om goed te koken of om de fiets te nemen), andere mensen en sociale druk (feestje, ‘doe niet zo ongezellig’, nou oké ‘alleen vandaag dan’), verleiding (restaurant, bakker, ‘hmm dat ziet er lekker uit, morgen doe ik weer gezond’) en tal van andere obstakels die te onbenullig lijken om je nobele streven in de weg te staan, maar dat evengoed wel doen.

We zien onszelf als autonoom en niet erg beïnvloedbaar. ‘Daar ben ik toch zeker zelf bij’, zeggen we. Het slechte nieuws is dat dit niet echt klopt. Alle miljarden die fabrikanten uitgeven om ons te beïnvloeden – aan reclame, aan automaten en schappen waar hun producten voor het grijpen liggen, aan de juiste kraak en smaak van een zoutje waardoor je blíjft eten: het is echt geen weggegooid geld. Het werkt, ook bij mensen die dat ontkennen.

Maar als je dat eenmaal beseft is er ook goed nieuws: als de omstandigheden en de mensen om ons heen zoveel invloed hebben, moeten we domweg de invloeden waaraan we bloot staan beter regisseren. Verander je je omgeving, dan kan het beoogde gedrag daarna soms zelfs min of meer vanzelf gaan. Een voorbeeld: alle gedrag is besmettelijk, dus mensen eten meer in gezelschap van anderen die veel eten; voor drinken geldt hetzelfde. Je moet dus één keer een daad stellen die moeite kost (niet meer eten of gaan stappen met die vrienden die er wel pap van lusten), zodat je voor jezelf een andere omgeving creëert. Die nieuwe omgeving gaat je helpen je voornemen te realiseren, let maar op!

Hieronder staan enkele voorbeelden op het gebied van twee klassieke nieuwjaarsvoornemens: minder eten en minder stress. Meer informatie, praktische tips & oefeningen in Je bent wat je doet.

Minder eten 1. Koop kleinere borden: In een onderzoek bleek dat mensen die een groot bord kregen 52% meer eten opschepten, 45% meer aten en maar liefst 135% meer eten verspilden. We lijken onbewust een soort vuistregel te hanteren dat een bepaalde proportie van het bord vol moet zijn, en houden er te weinig rekening mee dat we die proportie moeten aanpassen bij grotere of kleinere borden. 2. Zet minder volle schalen op tafel en minder verschillende soorten eten: mensen gaan vanzelf minder eten als er minder variatie is. 3. Zet ongezonde snacks op een moeilijk bereikbare plaats. Slanke mensen blijken minder eten in huis te hebben en bewaren het op plaatsen waar je het niet steeds ziet. Dikkere mensen hebben juist vaak snoep en snacks binnen handbereik, het ligt vaker in kamers waar ze vaak komen, tot aan de slaapkamer toe. Onderzoek in de VS liet ook zien dat werknemers kilo’s aankomen enkel en alleen door snoepen op het werk, waar snoep vaak ergens in het blikveld ligt. Dus waar je ook bent, op kantoor of in de slaapkamer, zorg dat lekkernijen niet zichtbaar uitgestald liggen. 4. Eet niet aan je bureau of tijdens het werken; maak er tijd voor en ga aan de eettafel zitten. Nederlandse onderzoeksters toonden onlangs aan dat mensen minder proeven als ze druk bezig zijn: ze maakten hun drankjes zoeter en hun crackers zouter. Ook drukke muziek lijkt de smaakbeleving te dempen. Je kunt dus beter proeven als je je niet tegelijkertijd iets anders aan het doen bent, en dan heb je vanzelf minder suiker en zout nodig. 5. Probeer te eten samen met slanke mensen of mensen die gezonde eetgewoontes hebben. 6. Zet Tetris op je smartphone of laptop en ga het spelen als je zin krijgt om te eten/snoepen. Onderzoekers hebben laten zien dat dit de aandacht verzet, doordat het je werkgeheugen belast. Er is dan geen ruimte meer om te denken aan datgene waarnaar je hunkert, en dan gaat het vanzelf over.

Minder stress 1. We voelen ons rustiger en minder gestrest als we minder tijd besteden aan mail en sociale media. Check je mail maximaal 3x per dag: mensen die dit in een onderzoek deden hadden minder stress en hun welbevinden ging omhoog (ondanks het feit dat het de meesten niet helemaal lukte om onder het maximum te blijven: het werd gemiddeld 4,5 x per dag). 2. Zet pushberichten op je smartphone uit: via instellingen en dan het schuifje ‘berichtgeving’ uitzetten. Kijk alleen op Facebook wanneer jij het wilt: zet meldingen uit. 3. Beperk je internetgebruik met behulp van apps en programma’s zoals Freedom, die de toegang tijdelijk blokkeren of vereisen dat je eerst je computer opnieuw opstart, of door ’s avonds WiFi uit te zetten. 4. Ga buiten de stad wonen: veel mensen, veel geluiden en een hoger leeftempo maken je gestrester en gevoeliger voor spanning. 6. Ga om met mensen die een ontspannen leven leiden met weinig stress.