Verbeelding versus waarneming

De menselijke verbeelding is een machtig wapen. Onze verbeelding is zo sterk dat we jarenlang ondanks voortdurend bewijs van het tegendeel dingen voor waar aannemen. We voeren oorlogen omdat we in onze collectieve verbeelding andere mensen als vijanden zien, maar tegelijkertijd helpt die verbeelding ons prestaties te leveren die mensen voorheen niet voor mogelijk hadden gehouden. Hoe is het biologisch mogelijk dat prikkels vanuit onze verbeelding zo´n grote invloed kunnen hebben? Daar deden medewerkers van het Karolinksa Instituut onderzoek naar.

Het antwoord is zo simpel en voor de hand liggend, dat je je afvraagt waarom het onderzoek eigenlijk is gedaan. In onze hersenen zijn de prikkels die verdraaid in onze hersenen terecht komt niet te onderscheiden van andere informatie die daar terecht komt. Je ziet iets, maar meent iets anders te hebben waargenomen en in ons hoofd is er geen verschil tussen die twee prikkels. Voor het onderzoek werden tests gedaan waarbij de zintuiglijke informatie van iets wat gebeurt verdraaid werd maar van informatie van een ander zintuig kwam onverdraaid in de hersenen. Dus twee auto´s komen gevaarlijk dicht bij elkaar, maar raken elkaar uiteindelijk toch niet (dat is wat je ziet). Tegelijkertijd hoor je wel een enorme klap en geluiden van glas dat kapot gaat. Die twee zintuiglijke bronnen van informatie komen even sterk binnen. Daar stopt dan het onderzoek zo’n beetje, maar wat bepaalt nu eigenlijk wat we zullen geloven? Er zijn veel factoren die daarmee te maken hebben.

Ik ga nu zelf maar verder dan de Zweedse onderzoekers over de verbeelding omdat ik denk dat wat in het hoofd van mensen zit uiteindelijk ons grootste talent is. Daarom moeten we er zoveel mogelijk over weten. In dat hoofd moeten we er namelijk één verhaal van maken. Met verwarring kunnen we erg moeilijk leven. Het verhaal dat we maken om de wereld om ons heen kloppend te houden is op den duur bijzonder sterk. Dat zijn we zelf als het ware. Het is onze identiteit. Een verhaal dat onze ervaringen, emoties en inzichten bijeen brengt. Mensen zijn hun verhaal/autobiografie en mensen zijn alleen maar redelijk in zoverre als nieuwe ervaringen in dat verhaal een plaats kunnen krijgen. Het is een onzinnige verwachting van mensen te verlangen iets te integreren in dat verhaal/hoofd dat er niet in te passen is.

Als mensen moet veranderen duurt dat dan ook lang. Er gaan soms generaties overheen tot oorlogen uitgewoed zijn, want de kogels vliegen niet meer, maar de verhalen klinken nog heel lang na. De mensen die onze boeken schrijven, stukken nieuws brengen, maar vooral zij die films en tv-programma´s maken en daarmee met een nieuw verhaal bij het onze aan proberen te sluiten, zijn de architecten van hoe we omgaan met onze wereld. Of we hem vol bouwen, of we hem groen houden, op wie we boos zijn, met wie we bevriend willen zijn. En de netcoördinator – degene die bepaalt wat er op de buis mag en wat niet – is god de lieve heer zal ik maar zeggen.

Vergeef me dat ik wat doordraaf. Het is zondagochtend.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Het weetje van zaterdagag: Lekker is meer dan smaak alleen

Het nieuwe boek van Ivan Wolffers is: Het gezonde lifestyleboek