Vervang de vakbonden

Vakbonden overwegen om hun leden meer voordeel te geven bij onderhandelingen dan niet-leden. Op deze manier wil de vakbond meer leden trekken. Grote kans dat ze hierdoor helemaal hun grip verliezen. CAO’s dienen meer vanuit het bedrijf zelf georganiseerd te worden dan door externe partijen.

Het model van de vakbonden gaat nog steeds uit van de traditionele opvattingen. Werkgever versus werknemer. In dit model is de individuele werknemer tamelijk machteloos tegenover de werkgever die veel meer [financiële] slagkracht heeft. Vakbonden als organisatieverbond voor werknemers doorbraken de macht van werkgevers en zorgden voor aanzienlijke verbetering van de arbeidsomstandigheden en beloningssystemen. Maar nu grotendeels die zaken zijn bewerkstelligd en veel in wetgeving is vastgelegd, is steeds minder duidelijk wat de waarde is van vakbonden.

Andere tijden De arbeidsverhoudingen in Nederland zijn de afgelopen jaren sterk veranderd. Niet alleen is de werknemer nu beter beschermd door de wet maar ook het type werk is sterk veranderd. Begin twintigste eeuw was Nederland voornamelijk agrarisch gericht. Na de Tweede Wereldoorlog een enorme opleving van maakindustrie. Nu spant de dienstverlenende sector de kroon en is de maakindustrie grotendeels naar het buitenland verdwenen. Met de opkomst van de dienstverlenende industrie is ook het gemiddeld opleidingsniveau in Nederland sterk gestegen. Werknemers zijn mondiger en zijn niet voor het leven verbonden aan hun bedrijf. Veel vaker wisselen werknemers van werkgever als deze niet bij hun past, slecht beloond of slechte arbeidsomstandigheden erop na houdt.

Tweedeling Toch blijft er een tweedeling lopen binnen de Nederlandse arbeidsmarkt. Tussen jong en oud en tussen hoogopgeleid en laagopgeleid. De laatste groep wordt steeds kleiner maar is de traditionele achterban van vakbonden samen met ouderen die van oudsher lid zijn van vakbonden. Het voornemen van de vakbond om hun eigen leden te bevoordelen, zal die deling alleen maar versterken. Los van het feit dat werkgevers weigerachtig zullen zijn om hier aan mee te werken. Het leidt voor werkgevers tot gecompliceerde situaties, waarbij binnen het bedrijf scheve gezichten zullen worden getrokken.

Gezamenlijk doel Een andere partij die aan tafel zit bij de directie, is de ondernemingsraad. Al heeft de OR de nodige bevoegdheden gekregen bij wet, toch is hun slagkracht beperkt. Directies weten altijd goed te sturen om de OR binnen boord te houden. En OR-leden zijn werknemers die veelal op de goede voet willen blijven staan met hun werkgever. Vakbonden hebben dat probleem niet.

Beide modellen zijn conflictueus. Alsof er geen gezamenlijk doel is tussen de verschillende partijen. Dat wordt veroorzaakt door de doelstellingen van organisaties. Als marge als hoogste doel wordt gesteld, dan komen andere zaken zoals beloning vanzelf in de knel. Te weinig wordt gekeken naar het ultieme doel van elke organisatie: Continuïteit [project organisaties uitgezonderd] De rol van de onderneming binnen de maatschappij is ook te eenzijdig. Alsof een onderneming geen onverbrekelijk deel is van onze maatschappij maar een aparte entiteit.

V erankering De positie van ondernemingen binnen de maatschappij dient verstevigd te worden. Hun rol dient meer gericht te worden op hun maatschappelijke contributie en minder op het winststreven. Zoals veel kleinere MKB bedrijven al jaren bestaan, sterk lokaal zijn verankerd en waar de betrokkenheid van werknemers ook groot is. Dat betekent dat het beleid en beslissingen meer transparant moet worden en rekening dient te houden met haar maatschappelijke rol. In dat model wordt de vakbond / OR eerder een partner dan een partij waarmee een onderhandelingswedstrijd uitgevochten moet worden. Vakbond en OR dienen te fuseren, zorgen voor kennisversteviging en ervaring waardoor een gelijkwaardige positie ontstaat. Deelnemers zijn mensen uit de organisatie maar bijvoorbeeld ook uit de lokale omgeving. En de werkgever dient zich open te stellen en zijn belang en afhankelijkheid van de omgeving waarin hij opereert te beseffen.

Dit artikel verscheen op het weblog van Hans Groen. Volg Hans ook op Twitter