Verzoening na burgeroorlog

In een vorige column schetste ik dat we volgens Harvard-onderzoeker Steven Pinker thans ‘de meest vreedzame tijd van ooit leven’, dat sinds de Middeleeuwen het (oorlogs)geweld en aantal (criminele) moorden bijna elke 50 jaar ‘afneemt’ en ook waarden als empathie toenemen. Ook al lijkt dit gezien het medianieuws en ook enkele brandhaarden in Afrika en het Midden-Oosten een paradox.

Oorlogen zijn de laatste decennia overigens tevens veel minder tussen landen, maar meer intra van aard. Hoe omgaan met rechten van minderheden speelt daarin mee. Zeker, als zo’n minderheid gesteund wordt door een verwante buur zoals nu bijv. in Estland, Oekraïne, Irak, Syrië en Jemen.

In Sri Lanka, waar ik als religieus-antropoloog nog een onderzoeksprojectje heb en er net van terug ben na een korte ‘restudy’, lag de fout niet bij grote buur India. Afschaffing van voorheen van de zijde der Britten aan Tamils gegeven minderheidsrechten, ook qua taal, – de zeer kleine christelijke en moslim-minderheid kregen uiteraard godsdienstvrijheid -, door de grote Sinhala meerderheid, was oorzaak van een bloedige burgeroorlog. Zoals meestal bij geweld, domineerden aan beide zijden de haviken, wat de stemming in het land niet ten goede kwam. Toch kon en wilde ik het in 2004 het door de tsunami zwaar getroffen boeddhistische kustdorp Dodanduwa, waar ik jaren achtereen zes weken als onderzoeker leefde, helpen met geld van 1) een single-club, 2) de fooienpot van ‘De Burcht’ en 3) de gemeente Leiden.

Vorig jaar brachten verkiezingen een sterk op verzoening gerichte president Sirisena aan de macht, die – hij heeft met zijn uitstraling iets van Gorbatsjov of van Desmond Tutu in Zuid-Afrika, waar ik ooit ook onderzoek deed –, het land weer z’n aloude vriendelijkheid lijkt terug te geven.

Het maakt me blij. Het was een feest om er weer te zijn. Mogelijk hielpen bij dit alles de geest van Boeddha of ook de goden. Goden, die wij (mogelijk) ten onrechte zien als polytheïsme en als bijgeloof, maar die zij zien als kracht gevende dimensies van de Ene of Oerbron (Brahman), zoals: ‘bij jullie de beschermengelen en vroeger de heiligen’. De hoge geestelijke, die me dit zei, voegde toe: ‘Het gaat mij als boeddhist om de innerlijke transformatie – of wedergeboorte’, zoals jullie Jezus het noemde – iets waartoe we mensen in onze tempels oproepen, maar als mensen in hun dagelijkse (overlevings-)strijd hulp krijgen van de ook door ons gerespecteerde goden, dus de dimensies van het goddelijke, dan is daar toch niets mis mee’. Waarvan akte. @HansFeddema

cc-foto: john t