Vis 'leeft' vooral in de commercie

De Hollandse Nieuwe is weer overal te koop. Het gaat goed met de haring en met alle vis in de kraampjes. Wel jammer dat vis vooral ‘leeft’ in de commercie. In de zeeën gaat het er een stuk minder levendig aan toe. Wie vis eet kan net zo goed een stuk pandavlees of een bot van de olifant of tijger afkluiven. Allemaal staan ze op uitsterven, want ook de zee staat op het punt dood te gaan. Met dank aan de moderne visvangst en de vraatzucht van de mens.

“Wilt u er uitjes bij?” is net zo bekende uitdrukking als ‘sambal bij’. Iedereen weet waar het over gaat. Eten van haring en eten van rijst. Wat mensen niet willen weten is dat de moderne visvangst een leegroof is van zeeën waarbij korte termijnwinst en kortstondig genot de voorkeuren hebben boven bescherming van de zee en van de vissen. De visserijsector bevindt zich in een wereldwijde crisis. Veel te veel boten bejagen de zeeën als moderne piraten met uitmoordende technieken. De vis is kansloos, de kleinschalige visser is kansloos, de zee is moe en kansloos.

Er is berekend door wetenschappers dat als de internationale en nationale politiek niets doet, de oceanen in 2048 gewoon leeg zijn. De vis wordt duur betaald. Hap, slik, weg. Voorgoed. De grote vissen zijn al steeds eerder weg zodat steeds kleinere exemplaren worden gevangen. Steeds verder van de kust. Met megatrawlers. Het is oorlog in de zeeën.

Tongen en schollen kunnen 25 jaar worden. Een zilveren verjaardag heet dat. Visserij in de moderne tijd is een vangst van de zilvervloot die te bestempelen valt als een historische grote fout van. Als er nu tongen en schollen van 8 jaar in de netten zitten is het al groot nieuws. Door het wegvangen van al die kleinere vissen wordt het gehele ecosysteem verstoord. Kwallen en plankton nemen de plaats van vissen in. Er komen zelfs nu al Dead Ocean Zones. De kabeljauwstand in de Noordzee is 1 a 2 % van wat het 50 jaar geleden was. Misschien is het hoog tijd voor een D-day, een D-decennium om de vissen te redden.

Wat te denken van de fraude met quota en vangsten? De moderne visserij is massamoord. Deze handel wordt wereldwijd gesubsidieerd met 22 miljard euro. De consument in het Westen ziet straks alleen nog maar vissen in het aquarium, terwijl hij zijn mes zet in het laatste stukje vis uit de zee. Wat te denken van de bijvangst? Een soort friendly fire van de grote jongens die de zeeën leeghalen. Ruim 40% van de wereldwijde visvangst is bijvangst. Het gaat om 38 miljard kilo vlees. Per twee kilo gevangen vis voor consumptie is er één kilo bijvangst. Dat heet het noodlot van een verkeerde vis of ander zeedier zijn.

Overbevissing, bijvangst en illegale visserij; de mens kijkt ernaar en weigert in te grijpen. Ook niet bij de methoden van doding. De kranten staan – terecht – vol als een moordenaar die de doodstraf heeft gekregen, een te lange doodstrijd heeft. De mensen zwijgen echter over de doodstrijd van vissen. Goede doelen staan te springen om het eerste vaatje haring te kopen. Profileren en positioneren heet dat. Al die haringen in dat eerste vaatje zijn een afschuwelijk dood gestorven. Wilt u gestript worden of heeft u toch liever verstikking?

Strippen – het levend opensnijden om de organen en het bloed te verwijderen, levert een doodsstrijd van 10 minuten op bij haringen tot 50 minuten bij schollen. Gelukkig is er een ui bij de haring om te janken. Of toch liever verstikken? Dan duurt het ongeveer 35 minuten bij haringen en tot meer dan 4 uur bij tongen en schollen. Een platvis is geen mazzelpik. De winnaar van het ‘meeste lijden visspel’ gaat naar de paling. Zij worden eerst levend ontslijmd in een zoutbad. Dat kun je vergelijken met het toebrengen van brandwonden over het je lichaam. Dit duurt ‘maar’ tussen de twintig minuten en vier uur. Daarna is de martelmethode nog niet afgelopen omdat de palingen vervolgens worden gestript. Vaak zijn ze dan nog in leven. Wie zijn er nou de echte domme slijmballen? De palingen of de consumenten?

Natuurlijk is er ergens wel een weggelopen nazaat van Descartes. Die denkt dat hij in de 17de eeuw leeft en roept: ‘Dieren zijn machines. Ze kennen geen pijn, en vissen en schaaldieren al helemaal niet’. Er is veel onderzoek gedaan naar de pijnervaring van vissen. Dat heeft de wetenschappelijke kennis opgeleverd over het zenuwstelsel, over hoe vissen reageren op negatieve prikkels en over hun pijnbeleving. Zichzelf respecterende wetenschappers, en dat zijn er gelukkig veel, bevestigen op basis van onderzoek dat vissen en schaal- en schelpdieren pijn kunnen ervaren. De wetenschap is er algemeen van overtuigd dat vissen als hoog ontwikkelde gewervelde dieren niet verschillen van andere dieren in dit opzicht. Koudbloedig is geen synoniem voor gevoelloos. Dat zijn degenen die gemartelde vissen in hun keel laten glibberen en de bijsmaak van de bijvangst en dodingsmethoden en het leegroven van de zeeën met wijn wegspoelen.

De manieren van vissen hebben niets te maken met romantiek van een klein bootje. Er zijn 22 miljoen kilometer long lines die de oceaan voortduren leegvissen. 4,5 miljoen zeedieren, waaronder walvissen, dolfijnen en bruinvissen leggen het loodje. De trawlnetten zijn killing fields , niet alleen voor de garnalen maar ook voor 80 tot 96% bijvangst. En de ringnetten bij de tonijnvangst zorgen voor veel tonijn en dolfijnleed. Dan hebben we het maar even niet over het cowboyvissen met dynamiet. Het buitensporig gebruik van dynamiet bij het vissen heeft rampzalige gevolgen voor visgronden. Vissen in alle maten en soorten worden het slachtoffer en de koraalriffen die noodzakelijk zijn voor de vissen en het zeeleven worden op grote schaal vernield.

Wie denkt dat kweekvis een optie is gelooft in onderwatersprookjes. Ze leven in erbarmelijke omstandigheden waar soort eigen gedrag onmogelijk is. Ze ondergaan vele stressvolle handelingen, bijvoorbeeld het sorteren, de voortplanting en er wordt voer onthouden – soms wel tot 10 dagen – zodat ze hun bassin niet vervuilen met ontlasting. Er is sprake van zeer veel vissen met een hoge bezettingsdichtheid in kale ruimtes, voorafgaand aan het doden. En de dodingsmethode? Die verschilt weinig tot niets. Kieuwen er afsnijden en in een bak flikkeren tot de dood er eindelijk op volgt. Wie kweekvis eet, consumeert ook leed.

Ik ben een Scheveninger, maar ik kan beter zeggen ‘Ich bin ein Fisch’ . Dat zouden we allemaal horen te zeggen. Een nieuw bewustzijn om anders om te gaan met de zee en de inwoners van die zee. Een boek van oceaanbeschermer Dos Winkel heet ‘de huilende zee’.

Het beste is als mensen naast vlees,  ook de vis laten staan. Maar in ieder geval dienen alle subsidies voor de visserij te worden gestopt. Nu en niet over 5 jaar. Er moet ook een einde komen aan megatrawlers, staande wandnetten en longlines. Keihard optreden tegen corruptie, dynamietvissen en illegale visserij. Er moeten beschermde zeegebieden komen. Er mag alleen nog maar – op basis van bestaand en nieuw onderzoek – op pijnloze wijze vissen worden gedood. De visserij die blijft kan alleen maar kleinschalig zijn. Politici, bedrijfsleven, supermarkten en consumenten, het is tijd om wakker te worden en de zee te redden. 

Als we niets doen kost straks dat laatste vaatje haring geen 56.000 euro maar 56 miljoen. Zetten we het neer in het Rijksmuseum. Ook geen uitjes meer nodig om te huilen bij wat de mens de zee en de zeebewoners heeft aangedaan. Gelukkig zijn er dan vast weer andere diersoorten om uit te moorden.